Тэмдэглэл 73: Монголын багш Японы багш Хэн нь аймаар вэ?

Монголын багш Японы багш Хэн нь аймаар бол оо? Гэнэт ийм бодол бодогдлоо. Миний дааж байсан ангийн хүүхдүүд Маюми багш уурлахаараа аймаар гэж хэлдэг юм. Тийм үү ? дандаа уурладаг уу ? гэж хариу асуухад дандаа биш ч уурлахаараа аймар гэж хариулдаг юм. Гэхдээ хүүхдүүд намайг хэдийд яаж уурладагийг ... сайн ойлгосон байв.

　Японы багш загнахдаа Монголын багшаас илүү аймар байх гэж бодож байна. Гэхдээ бүр хашгирч, өшиглөж, сүрдүүлж айлгадаггүй. Үгээр л загнадаг. Бүр загнахдаа үнэнээсээ загнадаг. Тийм болохоор загнахад учир шалтгаан бий.

Ихэнх япон багш загнахдаа

①   Аминд халтай зүйл хийсэн тохиолдолд ... Аюултай зүйл хийсэн, өршөөж болохгүй тохиолдолд

②   Хүн гэмтээсэн тохиолдолд ... мэдээж бие мөн сэтгэл санааг эмзэглүүлэх нь уучилшгүй зүйл болохоор загнана.

③   Амлалт биелүүлээгүй тохиолдолд ...  Зөвхөн амлалт ч бус олон нийтийн ажил хийхэд дүрэм биелүүлээгүй тохиолдолд .

Зэрэг үнэхээр хийж болохгүй зүйлд хамааруулан яг тухайн газар нь загнадаг. Хүүхдийн төлөө түүний ирээдүйн төлөө. Тийм учраас үнэнээсээ загнадаг. Загнасны дараа тайвширахаар нь Яагаад загнуулсан бэ? Юу чинь болоогүй юм бэ? Зэргээр асуун хүүхдээр өөрөөр нь алдааг олуулах байдлаар асууна. Харин сэтгэлээсээ уурлаж загнаж болохгүй.

Тооны хариуг андуурлаа гээд загнаж болохгүй шүү дээ. Дуу сайн дуулсангүй гээд загнаж болохгүй. Загнах гэдэг нь байнга байгаад байх зүйл биш юм.

Дандаа уурлуулдаг хүүхэд баагшийг уурлахад дахиад л уурлаж байгаа юм уу гэж  бодно. Тиймээс багшийн үгийг сонсохоо болино. Мөн багшийн зааварыг сонсохоо болино. Тэгээд хүүхэд Яагаад уурлуулах болсон, миний юу болохгүй байсан гэдгийг ойлгохгүй алдаан дээрээ сурах боломжгүй болчих юм.

Бас тэр хүүхдийг хийсэн байхад загнаагүй мөртлөө намайг хийсэн байхад загналаа гэж хүүхэд сайн ажиглаж анзаарч байдаг. Багш “ ингэж болохгүй” “тэгж болно” хэмээн лавтай зүг чигтэй байж заавар өгөх шаардлагатай. Шударга бус байдал нь хүүхдэд зөв зохистойг заах боломжгүй болгодог.

Японы багш нар хүүхдүүдтэйгээ байнга хамт байдаг. Ярилцан, наадан, хичээл хийнэ. Тийм болохоор аймаар гэж санагддаггүй.

Загнах үедээ хатуухан загнана. Гэхдээ яагаад юунаас болж загнасан гэдгээ хүүхдээс өөрөөс нь асуун учрыг нь олуулан тайлбарлаж өгсөнөөр хүүхэд зөв хүмүүжилтэй болон өснө.

Хүүхэд хариулж чадаагүй тохиолдолд багш тайлбарлан хүүхдээр өөрөөр учрыг нь олуулна. Багш яагаад загнах болсон гэдгээ тайлбарлахгүй бол болохгүй.

Загнах нь хүүхдийнхөө л төлөө юм.

Загнах, уурлах 2 нь янз бүрийн утгатай бөгөөд ялгаатай юм. Энэ удаад доорхи тайлбарыг өгье гэж бодлоо.

“Загнах” ...Тухайн хүн надад болон хэн нэгэнд муу зүйл хийн, хэлснээр хийгээгүй тохиолдолд тухайн хүндээ анхааруулан, дуугаа өндөрсгөн анхааруулан хэлэхийг хэлнэ. Бусдын төлөө гэж хэлж болно. Хүүхдийн хүмүүжлийн хувьд чухал нөлөөтэй.

“Уурлах” ...тухайн хүн надад буруу зүйл хийх, заасан заавраар хийгээгүй тохиолдолд өөрийн уураа бусдад гаргах үйлдэл юм. Өөрийн төлөөх үйлдэл. Хүүхдийн хүмүүжлийн хувьд төдийлөн нөлөөгүй.

第73回　モンゴルの先生と日本の先生、どっちが怖い？

　モンゴルの先生と日本の先生は、どっちが怖いのだろうか？ふと、そんな疑問が湧いた。

私はどの学年を担任しても、自分のクラスの子どもたちによく言われた。「新川先生は怒ると、ものすごく怖い」と。。。「そうなの？いつも怒ってる？」と子どもに聞き返すと「いつもは怒ってない。でも、怒るときは怖い。」と答える。子どもたちは、よく理解をしていた。私がいつ、どんな時に叱るのか？ということを。。。

日本の先生は、叱るとモンゴルの先生よりもずっと怖いと思う。でも、決して叩いたり、蹴ったり、脅したりはしない。言葉だけで叱る。しかも、叱るときはいつも真剣に叱る。だから、叱るのにもパワーがいる。

多くの日本の先生が怒叱ると時は、

④    命にかかわることをした時。。。危険な行動は絶対に許してはいけないことなので、叱る。

⑤    人を傷つけた時。。。身体を傷つけることはもちろん、心を傷つけることも許してはいけないことなので、叱る。イジメは絶対に許しません。

⑥    約束を守らなかった時。。。約束だけではない、集団生活の中でのルールを守らなかった時も叱る。

などなど、本当にしてはいけないことをした時にのみ、その場で子どもを叱る。子どものため、子どもの将来のために叱る。だから、真剣に叱るのだ。叱った後、落ち着いてから、「なぜ、叱られたのか？」「何がいけなかったのか？」など、子どもたち自身に考えさせるように、諭すように指導をする。決して、感情に任せて怒ってはいけない。

　子どもたちは、算数の問題を間違えたって、叱られることはない。歌が上手に歌えてないと言って、叱られることもない。叱られることは、決して日常的ではない。

　いつもいつも怒られている子どもは、怒られても「また、怒られた」ぐらいにしか思っていない。そうなると、怒っている先生の言葉も聞かなくなってしまう。そして、先生の指導も入らなくなってしまう。子どもは「なぜ、怒られているのか？」「何がいけなかったのか？」を学ぶこともなくなってしまう。学習の機会が奪われてしまうのだ。

　また、Ａさんがやった時は怒らなかったのに、僕がやった時は怒った。など、子どもはシビアだ。よく見ている。教師が、「これはいけない」「それはいい」としっかりとしたラインを持って、子どもに接する必要がある。不公平な態度では、子どもに正しい善悪を伝えること、教えることはできない。

　日本の先生は、いつも子どもたちと一緒にいる。子どもたちと話し、遊び、勉強をする。だから、普段は怖い存在ではないのだ。

　叱るときは叱る。でも、「なぜ、叱られたのか？」「何がいけなかったのか？」を子どもたちに考えさせる指導をしっかりすると、子どもたちは成長する。子ども自身が自分自身で答えが出せなかった時は、教師が話をしながら、子どもに考えさせよう。教師も、「なぜ、叱ったのか？」「何をしたから、叱ったのか？」説明できなければならない。叱るのは、子どものため、子どもの将来のため。決して、教師の感情で怒ってはいけない。

「叱る」と「怒る」は、いろいろな議論がある。今回は、下記のように考え、使用した。

「叱る」・・・相手が自分を含めて誰かに悪い影響を与えたり、自分が指示したとおりに動いてくれなかったりした場合に、相手をより良くしようとする注意やアドバイスを、あえて声を荒げたり語気を強めたりして相手に伝える動作相手のために行うこと。教育的要素が強い。

「怒る」・・・相手が自分に悪い影響を与えたり、自分が指示したとおりに動いてくれなかったりした場合に、自分が腹をたてたことを相手にぶつける動作。自分のために行うこと。教育的要素は弱い。

Тэмдэглэл 72: 「Хайран」”Моттайнай”

「Хайран」”Моттайнай” Энэ үгийг мэддэг монгол хүн хир зэрэг байгаа бол. Харин Япон хүний хувьд бол бүр багаасаа эмээ өвөө аав ээж эргэн тойрны ахмад хүмүүс багш нар гэх мэт олон том хүмүүсээс янз бүрийн Хайран гэдэг үгний тухай суралцсаар ирсэн. Энэ үгийг сонсоогүй Япон хүн байхгүй гэхэд болно. Намайг бага байхад “Хайран чөтгөр гарч ирнэ шүү～” гэдэг Зурагт СМ хүртэл гарч байлаа “http://www.youtube.com/watch?v=6be2IvKKdo4”. Ийм л нэртэй үг гээд боддоо.

Энэ үг япон үг боловч яг энэ чигээрээ дэлхийн хэмжээнд хэрэглэгддэг. Тэр хэмжээгээрээ олон хүн мэддэг.

Энэ үгийг дэлхий дээр танил болгосон хүн бол Байгаль орчны салбарт анхны Нобель хүртсэн эмэгтэй Кени улсын Вангари-Маатай（1940－2011）гэдэг хүн. Тэр 2005онд Японд ирээд буцахдаа сэтгэлд нь үлдсэн үг нь”моттайнай”гэсэн япон үг байлаа.

　Байгаль орчин 3Ｒ　+　Respect　＝Моттайнай

    Байгаль орчин 3Ｒ гэдэг нь Reduce (Хог багасгах), Reuse (дахин ашиглах), Recycle (дахин боловсруулах) гэсэн 3үгний эхний 3 үсэг юм. Байгаль орчин 3R гэсэн үг нь зүгээр л үг бус нөхөшгүй байгалийн баялагаа хамгаалах гэсэн утгыг агуулах бөгөөд энэ нь Моттанай гэсэн утгатай юм. Маатай гуай үзэсгэлэнт байгалийг хамгаалахын тулд дэлхийн нийтлэг үгээр энэ үгийг сонгон дэлгэрүүлсэн.

Энэ моттайнай гэсэн үг японоос төрсөн боловч одоо дэлхийн хэн бүхэн мэдэх хүлээн зөвшөөрөгдсөн үг болж байгаа.

Японы хүүхдүүд мэдээж одоо ч гэсэн дээр үеийхтэй адилаар энэ үгийг заалгасаар л байгаа. Дээр үед зөвхөн том хүнээс л сонсож байсан бол одоо зурагт ном байгаа. ”Моттайнай эмээ” гэсэн ач эмээ 2ын тухай гарах бөгөөд түүгээр дамжуулан олон утга агуулах моттайнай-ын тухай хүүхдүүд суралцдаг. Энэ зурагт ном дан ганц япон хэл дээр бус англи хэл дээр бас байдаг. Монголын хүүхдүүдэд уншиж өгмөөр байна.

第72回　「もったいない」

　「もったいない」この言葉を知っている人は、どのくらいいるだろうか？

この言葉は、私たち日本人は、小さなことから、祖父母・両親・近所の方・先生など多くの大人たちから言われ、様々な「もったいない」について学んできた。「もったいない」という言葉を聞いたことのない日本人は一人もいない、と言ってもいいだろう。私の子どもの頃は、「もったいないお化けが出るぞ～」というテレビＣＭ（http://www.youtube.com/watch?v=6be2IvKKdo4）もあった。そのくらい有名な言葉である。

この言葉は、日本語であるが、日本語のまま世界でも使われている。そして、多くの人々がこの言葉を知っている。

　この言葉を世界的に有名にしたのは、環境分野で初のノーベル平和賞を受賞したケニア人女性、ワンガリ・マータイさん（1940－2011）。彼女が、2005年の来日の際に感銘を受けたのが、「もったいない」という日本語でした。

環境3Ｒ　+　Respect　＝　もったいない

環境3Ｒとは、Reduce（ゴミ削減）、Reuse（再利用）、Recycle（再資源化）の３つの頭文字Ｒから、3Ｒと言われている。

環境活動の3Rをたった一言で表せるだけでなく、かけがえのない地球資源に対するRespect(尊敬の念)が込められている言葉、「もったいない」。マータイさんは美しい環境を守るために、世界共通語の「MOTTAINAI」として広めることを提唱した。

　この「もったいない」って言葉は、日本から生まれたが、今、世界をつなげるアイコトバ「MOTTAINAI」へとなってきている。

　日本の子どもたちも、もちろん、「もったいない」ということは、今も昔も変わりなく教わっている。昔は、大人たちからだけだったけれど、今はこのような絵本が紹介されている「もったいない　ばあさん」。孫とお婆さんのやり取りを通じて、様々な「もったいない」を子どもたちが学ぶようになっている。この絵本、実は日本語だけではない。英語版も発売されている。モンゴルの子どもたちにも、この絵本を読んであげたい。