Тэмдэглэл 76: Өмнөговийн семинарын 2 дахь өдөр, --- ① ---

Семинарын 2 дахь өдөр Бямба гаригт боллоо. Энэ өдөр амралтын өдөр байсан ч 42 хүн эртхэн цуглалаа.

Өмнөх өдөр нь хичээл эхлэхийн өмнө "『Гар угаах зааврын тухай』танилцуулга байгаа" гэж зарлаж байсан ч, амралтын өдөр эртхэн цугларсан багш нарын идэвхийг хүндэлж байна.

За ингээд, гар угаах зааврын дараа хэдэн мэдээлэл өгсөний дараа семинар эхэллээ. Эхлээд хичээлийн судалгааны тухай байлаа. Энэ удаа би удирдан явууллаа.

Даланзадгадын 1-ээс 4-р сургуулийн 30 багшаас хичээлийн судалгааны тухай анкет бөглүүлж авсан юм. Энэ анкет судалгааны хариултаас одоогийн Өмнөговийн байдлын тухай эхлээд жаахан тайлбар хийлээ. Анкетын хариултаас үзэхэд аль ч сургуулийн менежер нь багш нарт хичээлийн судалгааны тухай тайлбар өшсөн бөгөөд ямар ч байсан “хичээлийн судалгаа” гэдэг үгийг бүгд мэддэг бөгөөд энэ талаар суурь ойголттой байсан юм.

Нэг менежер “Хотоос алслагдмал байдаг ч мэдээлэл авахад хүндрэлгүй болсон. Одоо интернетийн эрэн үе. Өөрсдөө мэдрэмжтэй байж чадвал хүссэн мэдээллээ авах боломжтой орчин бүрэлдсэн байгаа.“ гэж хэлсэн юм. Ийм бодол санаатай байгаа нь гайхалтай! Өөрөө өөрсдөө мэдээллээ хайн олж, өөрсдөөө суралцан, түүнийгээ хэрэгжүүлэх. Ийнхүү менежерээр дамжуулан сургуулийн бүтэц зохион байгуулалт дотор энэхүү үйл ажиллагааны хэлбэр нь явагдаж байгаа юм болов уу гэсэн дүгнэлтийг анкетаар дамжуулан дүгнэлээ.

Хичээл судалгааг багш нар маш идэвхитэйгээр сонсож байсан. Жижигхэн зүйл байсан ч тэмдэглээд авах юмсан гэж хичээн сонсоцгоож байсан. Зургийн хичээлийн семинарын сүүлийн хагаст багаар хичээлийн хөтөлбөр боловсруулах болсон юм. Япон багш нарын хувьд амархан юм гэж бодсон санаа, Монгол багш нарын хувьд хэцүү байгаа нь ажиглагдсан.

Энэ нь хүүхдүүдээр чөлөөт бүтээл хийлгэхдээ яах вэ? гэхэд шууд санаа гарсангүй. Бид нар бол өнгийн цааснаас сонгуулаад ямар зураас зурах, хүүхдийг өөрөөр нь зуруулах зэрэг хэд хэдэн хүүхэд өөрөө сонголтоо хийхээр зүйлийг бодож олох боловч... Монголын багш нарын хувьд ийм хичээл хийж байгаагүй болохоор хэцүү байгаа нь аргагүй юм гэж бодлоо. Гэвч заавар өгч хичээлээ явуулдаг багш нар маань өөрсдөө хийж байхдаа санаа гарган хийж эхэллээ. Тийм ээ багш өөрсдөө олон хийснээр төрөл бүрийн санаа төрдөг болно. Тийм болохоор багш нар өөрсдөө чадах чинээгэрээ хамтран баг болж янз бүрийн бүтээл хийгээд хүүхдүүдтэй адил туршаад хийгээд явбал ямар вэ гэж бодож байна.

第76回　南ゴビセミナー　～2日目、セミナー①～

　セミナー2日目。土曜に行われた。そう、先生たちの休日である。しかし、この日のセミナーの参加数42名。しかも、先生たちの集まりも早い。

　前日に「『手洗い指導』に関する教材紹介があります」とアナウンスをされたこともあるが、休日に予定時間よりも早く集まる先生方の意欲に脱帽。。。

　さて、手洗い指導を紹介したのち、諸連絡があり、セミナーが本格的にスタートした。最初は「授業研究」についてのセミナー。これは、今回、私が担当をした。

ダランザドガドの第１～４番学校の先生方に協力していただき、「授業研究」についての事前アンケートを30名の方から回答をいただいた。そのアンケート結果から見える今の南ゴビの状況について、冒頭で少し説明をした。アンケート結果からわかることは、どこの学校もメネジルからしっかりと授業研究について指導を受けていているということ。そして、「授業研究」という言葉をみんなが知っているという状況だということ。すなわち、授業研究を学ぶ基本が出来ている状況であったということだ。

あるメネジルが言った。「首都からの距離は情報に関係ない。今は、インターネットの社会だ。自分たちが情報に敏感であれば、情報はタイムリーに得ることができる環境だ。」その心意気、素晴らしい！自分たちで情報をつかみ、自分たちで学び、自分たちで実践する。それも、メネジルを中心とした学校組織体制の中で行われているのではないか？とアンケートから推測できた。

授業研究のセミナーを受ける先生方は、怖いくらい真剣だった。どんな小さなものでも落とすまい、、、といった感じでメモを取り、聞いていた。

図工のセミナーは、後半はグループで指導案作成。日本人の私たちにとって、簡単だと思うようなアイデアも、モンゴル人の先生たちには難しいのだなぁ～と改めて感じた場面もあった。

それは、子どもに自由に作品を作らすのに、どうしたらいいのか？というアイデアがすぐには出ないのだ。私たちだったら、紙の色を選ばす。どういう線を描くか自由に描かす。などいくつか、子どもたち自身が選択できるようなことが思い浮かぶが、、、、。仕方がないことだ。先生方自身がそういう経験をしていないのだから、どうしていいのかわからなくて、当然なのだ。しかし、自分たちの考えをあ～でもない、こ～でもない、っていいながら、作っていくうちの先生方もアイデアが出てくるようになった。そう、先生自身が物を作る経験をたくさんすることによって、アイデアは自然と出てくるようになるのだ。だから、先生方、自分たちで、できればグループでいろんなものを制作して、子どもたちと同じような体験をたくさんしていただきたいと思う。

Тэмдэглэл 75: Өмнөговийн семинар ～Эхний өдөр, Нээлттэй хичээл～

3 сарын 9 өдөр - Семинар. Өмнөх өдөр нь бэлтгэл хийх байсан боловч тодорхой шалтгаануудын улмаас амжаагүй учир өглөө эрт бэлтгэлээ хийлээ. Хурлын зааланд хичээл заах байсан учир ширээ сандал, проектор, дүрс бичлэгийн камер, самбар, цаг гэх зэрэг олон зүйлийг зөөн ангиа бэлдлээ. Бүгдээрээ хамтдаа хийсэн болохоор тийм ч их цагорсонгүй. (Хэн нэг нь “одоохон” гээд алга болвол цаг илүү зарцуулна шүү дээ)

　Бэлтгэл хангагдаж дууссаны дараа, өнөөдрийн хийх ажлаа шалган, өөрөө өөрсдийхөө ажлаа тус тусдаа хийж эхлэнэ. Энэ өдөр үдээс өмнө, үдээс хойш адил зүйл хийхээр төлөвлөгдлөө. За ингээд тэсэн ядан хүлээсэн мөч ирлээ.

Ингээд багаар багш нар цуглаад ирэхэд нь би бага сургуульд заавал уншдаг байсан зурагт ном болох “Анги бол ондоо газар”ыг слайдаар монгол хэл дээр танилцууллаа.

За ингээд бидний 1 сар гаран бэлтгэсэн хичээлийн судалгааны цуглуулж нэгтгэсэн зүйлээ бусдад танилцуулах мөч ирлээ. 4-р ангид байгалийн ухаанаар ”Нарны аймаг”, 2-р анги Дүрслэх урлагаар ”Гоё могой хийцгээе”, 5-р ангид “Илбийн тоог олцгооё”  гэсэн хичээл байлаа.

Аль ч хичээл нь дахин дахин судлагдсан хичээл. Өнөөдрийн семинарт зориулагдсан хичээл. Хичээл зааж буй багш хүүхдүүдтэй харилцан ярилцангаа хичээлээ явууллаа.

“Үнэхээр үү?”, “Яагаад”, “Энэ юу шиг харагдаж байна вэ? “ хэмээн үргэлж хүүхдийн дур сонирхлыг нь төрөхөөр үг байж, бодитоор хийж үзэн .... хүүхдүүдийг оролцуулсан хичээл болж байлаа.

Хичээлийн дараа хичээл тус бүр дээр хэлэлцүүлэг өрнөлөө.Энэд хичээл заасан багшаас хичээлээ эргэн харсан дүгнэлт байж, хичээлд суусан багш нараас ч янз бүрийн санал хүсэлт байлаа. Энэ санал гайхалтай байсан.”Энэ хэсэг яг болж байсан” ”Энэ дээр би байсан бол ингэх байсан байх аа?” ”үүн дээрээс ийм юм сурч авлаа” зэрэг сайн тал болон сайжруулах талаар санал гаран олон багш нар саналаа хэлсэн юм. Агуулга нь ч гэсэн гайхалтай байсан.

Би хамгийн мэдрэмжтэй нь “Багшийн ярьж байгаагаас хүүхдийн ярих цаг их байхыг илүү анхаарах ёстой” гэсэн яриаг байсан гэж бодсон. Энэнд анхаарах багш хир зэрэг байгаа бол оо. Япон багш ч гэсэн адилхан гэж болно. Өөрийн хүслээр багш болсноос хойш анзаарах зүйлүүдийн нэг нь энэ байсан. Үүнийг анзаарах хүртэл нилээд хугацаа зарцуулагдсан.

Бид бүхэн энэ хэлэлцүүлэг дээр ярилцсан зүйлээ үдээс хойших хичээл дээр хэрэгжүүлэхээр бодон, иймэрхүү байдалтай эхний өдөр маань өнгөрлөө...

Сүүлд нь анкет бөглүүлж авлаа. Энэ өдрийн хичээлд оролцсон хүн нийтдээ 46 багш байсан бөгөөд, үдээс өмнө үдээс хойш адилхан хичээл байсан ч бүх багш нар оролцлоо. Эндээс харахад энэ нутгийн багш нарын байдлыг ойлгоход амар байсан бөгөөд гайхалтай !

第75回　南ゴビセミナー　～1日目、公開授業～

　3月9日、セミナー当日。前日、会場設営をする予定だったが、諸事情により出来ず、早朝よりみんなで会場を設営した。会場は教室ではなく、講堂。そのため、作業を分担して、子どもの机・椅子、黒板、プロジェクターや記録用ビデオ、時計などなど多くの物をそれぞれの場所より搬入し、設営をした。みんなですると時間はそうかからない。（誰かが、ちょっとくらいって思ってサボってしまうと時間は必要以上にかかってしまうのだ。）

会場設営を確認後、今日の流れをみんなで確認。そして、それぞれ自分の仕事を始める受付が開始され、いよいよ始まった。

少し、先生方が集まったところで、私が小学校で必ず子どもたちに読んでいた絵本「教室は間違うところだ」をスライドでモンゴル語にして紹介をした。

さてさて、私たちの1か月以上かけた授業研究の集大成を披露するときが来た。4年生の理科「太陽系」、2年生の図工「素敵なへびを作ろう」、5年生「魔法の数字を探そう」の授業だった。

どの授業も検討に検討を重ね、今日を迎えた授業。授業者も目の前の子どもたちと対話をしながら、授業を進めた。「本当？」「なんで？」「これは何に見える？」常に子どもたちの興味・関心をひくような言葉であり、探究心を揺さぶるような言葉をかけ、実際に、試してみたり、作ってみたり。。。子どもたちの活動を取り入れた授業だった。

授業の後、各授業について、討議会が行われた。ここでは、授業者からの振り返りなどがあり、授業を見られた先生方から様々な意見が出されました。この意見が、素晴らしかったこと。「ここが、こうだから良かった。」「ここは私ならば、こうするかな？」「こういうことを学んだ」と常に具体的な長所や改善点が出され、多くの先生方が意見を述べてくださった。その内容も素晴らしい。

私が一番、鋭い！って思ったのは「先生の話す時間より子どもが話す時間を多くすることが望ましいと思った」という発言だった。ここに気付ける教師は、何人いるだろうか？日本の先生でも同じことが言える。自分自身も教師になってから、気付くまでに時間はかかったことの一つだった。

私たちは、この討議会で得た意見を午後の授業に活かすことを考え、午後の公開授業に臨んだ。

そうやって、1日目は過ぎて行った。。。。

最後にアンケートを書いていただいた。本日の参加者、46名。中には、午前も午後も参加してくださった先生もいた。同じ授業内容をするのがわかっているのに、午前も午後も参加する先生がいたということでも、ここの先生方の姿勢が読み取れる。素晴らしい！

Тэмдэглэл 74: Өмнөговийн семинар ～бэлтгэл～

3сарын 9, 10 өдрүүдэд Өмнөговь аймгийн Даланзадгад хотын 1-р сургуулийн багш нарт ЖАЙКА-ийн сайн дурын гишүүд бид семинар хийх болсон юм. Энэ семинарт 1сарын өмнөөс эхлэн бэлдэж өдөр тутмын ажлаас гадна амралтын өдрүүдээрээ хичээлийн материалын судалгаа болон хэлэлцүүлэг хийж байлаа. Материалаа өөрсдөө бэлтгэн хөтөлбөрөө боловсруулах ... семинарын агуулгаа судлан нягтлах зэрэг бэлтгэл гэж товчхон хэлэх боловч хийх ажил их байссан учир багт хуваагдан ажиллаа. Энэ семинарын ажилд Өмнөговь руу явах багаас гадна УБ-т байгаа сайн дурын гишүүд ч оролцсон. Олон хүний хүч хөдөлмөр орсон болохоор бэлгтэл сайн хангагдсан гэж бодож байна.

Ажлын хажуугаар хийх семинарын бэлтгэл маань бодсоноос хавьгүй хүнд байлаа. Биеийн байдал нь муудах хүн гарч ирэхээр их ажил байсан. Гэвч бид нэг ч удаа больё гэж бодоогүй.

Яагаад гэвэл энэ семинараар дамжуулан Монголын багш нарт дамжуулан илэрхийлье гэсэн бодол байсан болохоор... Энэ удаагийн семинарын сэдэв ”Хүүхэд төвт сургалтын заах арга зүй гэж юу вэ? “ Энэ бүхэн монголын хүүхдүүдийн төлөө, мөн хүүхдийг өсгөж хүмүүжүүлж буй багш нарын төлөө...бас бидний суралцахуйн төлөө...

Бид 6-ны өдөр онгоцоор Даланзадгад хотод буун 7-нд семинар болох 1-р сургууль дээр очин нээлттэй хичээлд оролцох хүүхэд багачуудтай анх уулзсан. Түүгээр ч зогсохгүй нээлттэй хичээлд оролцох бүлгээс гадна өөр ангид хичээл зааж үзэх боломж олдсон. УБ -т туршилт хичээлийг заасан боловч Өмнөговийн хүүхдүүдийн яг байгаа байдалд тохируулан хичээл заахыг хүссэн юм.

Энэ бэлтгэл буюу урьдчилсан хичээлд нээлттэй хичээл заах ангийн багш, бага сургуулийн менежер суун дараа нь саналаа солилцох боломж гарсан юм. Бидний зүгээс “хичээлд суугаарай” гэж хэлээгүй ч өөрсдөө ирсэн нь энэ сургуулийхан сурах идэвхтэйг харуулж байв.

Ангийн багш нь энэ урьдчилсан хичээлийг харснаар нээлттэй хичээлийн байр байдалыг ойлгохоос гадна бидний ойлгомжгүй байгаа монгол хэлийг хүүхдүүддээ хэрхэн хэлэх зэргийг ч нарийн мэдэж ойлгуулах боломж олгосон юм. (Харин зургийн урьдчилсан хичээл хийгээгүй юм. Сэлэнгэ аймагт хийгдсэн болохоор анги даасан багш нь 8-нд Өмнөговь аймагт ирсэн тул.)

第74回　南ゴビセミナー　～準備編～

　3月9・10日、南ゴビ県ザランダドガド市の第1学校にて、南ゴビの先生方対象としたセミナーを私たちボランティアがさせていただいた。このセミナーのために私たちボランティアは、1か月以上も前から、日々の活動に加え、土日も利用して授業の教材研究やミーティングを行っていた。教材を手作りしたり、教案を練ったり、、、セミナー内容を検討したり。。。準備と一言で言うが、非常にたくさんのことがあり、グループで作業を行った。この作業も、南ゴビに行くメンバーだけではなく、ＵＢでサポートしてくれる隊員もいた。みんなの力があったから、一つ一つの準備を確実にしていくことが出来た。

　日々の活動に加えて行うセミナー準備は、想像以上に大変で、途中で体調を崩してしまう人も出てしまうほどだった。しかし、私たちは、このセミナーを一度もやめようと思わなかった。なぜならば、このセミナーを通じてモンゴルの先生たちに発信したい思いがあったからだ。それが今回のセミナーのテーマ「子ども中心の指導法とは？」。すべては、モンゴルの子どもたちのために、、、そして、子どもを育てる先生たちのために、、、また、私たちの学びのために。。。

　私たちは、6日にダランダドガド市に飛行機で行き、7日に会場となる第1学校を見学。公開授業をさせていただく子どもたちと対面をさせていただいた。それだけではなかった。公開授業をさせていただく学年で、他のクラスにて事前授業をさせていただくことが出来た。ＵＢでもシュミレーション授業を行ってきたものの、南ゴビの子どもたちの実態に合っている授業を行うために、させていただいたのだ。この事前授業の時に、公開授業をさせていただくクラス担任、そして小学校のメネジルも参観してくださり、授業後、意見交流の時間を持つことができた。こちらから、参観をお願いしたわけではない。先生たちの自主的な行動で、参観をしてくださったのだ。この学校の先生の学びの姿が、ここにも出ていると思う。

これは、非常に有意義な時間で、クラス担任の先生が事前授業を見ることにより、当日の授業イメージをつかむだけでなく、どうやって私たちの伝わらないモンゴル語を子どもたちに伝えるか？なども具体的に考えていただく機会となった。（図工は事前授業をセレンゲで子どもたちに行ってきたこと、授業担当者が8日入りだったことから、ここでの事前授業は行わなかった。）