Тэмдэглэл 80: Төсөлт Ажил

Энэ удаа 67-р сургуулийн 3 ангийн төсөлт хичээлийг үзэхээр очлоо.Хогны асуудал гэсэн сэдэв байлаа.Хүүхдүүд баг багаараа судалсан зүйлээ илтгэл тавин, хаягдалыг ашиглан хийсэн зүйлээ танилцуулсан.

Өөрсдөө асуулт тавин түүнийхээ хариултыг судлан дараа нь нэгтгэнэ. Тэгээд дүрслэх урлаг, нийгэм, байгалийн ухаан, монгол хэл, тоо ... зэрэг хичээлүүдтэй уялддаг нь төсөлт хичээлийн онцлог юм.

Хичээлийн явц илтгэл тавих байдлаар явагдлаа. Хүүхдүүд өөрсдөө судалсан зүйлээ бусаддаа танилцуулан илтгэл тавьсан нь сайн байсан. Жаахан харамсалтай зүйл гэвэл хүүхдүүд самбар луу чиглэн багш руу хандан тайлбар хийснээр ангийн хүүхдүүдэд нь ар тал нь л харагдана. Ингэснээр хүүхдүүдийн сонсох хүсэл нь буурна биздээ?

Үүнийг анхаарсан багш нь ярьж буй хүүхдүүддээ хандан юу ч гэсэн анги нийтдээ хандан яриарай гэсэн үг хэллээ. Гэхдээ энэ үг нь「Багш нартаа тайлбар хийцгээе」гэсэн үг байлаа. Та бүхэн юу гэж бодож байна?

Энэ үгнээс хамааран илтгэл тавьж байсан хүүхдүүд ангид байгаа нийтэд хандан илтгэлээ үргэлжлүүллээ. Гэвч сонсож буй хүүхдүүдийн байдал өөрчлөгдсөнгүй. Тиймээ багш нарт хандана гэж хэлсэн болохоор тэр шүү дээ.Хүүхдүүд өөрсдөд нь хандаж гэж хэлээгүй учир сонсох ёстой гэсэн ойлголт төрөхгүй. Юу гэж хэлбэл дээр байсан гэж бодож байна вэ?

Тиймээ, Энгийн хичээл дээр энд цугласан багш нар байхгүй шүү дээ. Тийм болохоор багш нар биш, за「Найз нартаа хандан тайлбар хийцгээе」гэж хэлбэл ярьж буй хүүхэд ч гэсэн найз нар луугаа харан сонсогдохоор ярихыг хичээх болно. Сонсож буй хүүхдүүд ч гэсэн найзынх нь ярьж буй зүйл болохоор юу ярьж байгаа бол хэмээн сонсъё гэж сонсох болно. Ийм үг хэрэгтэй байлаа.

　иХИХИхихиХичээлийн сүүлийн хагаст хүүхдүүдийн хийсэн бүтээлийг танилцуулав. Хаягдалаар хийсэн гэмээргүй амьдралд хэрэглэмээр маш гоё зүйлүүд хийсэн байлаа. Хүүхдүүд өөрийн хийсэн зүйлээ танилцуулж байхдаа нүүр бардам байлаа.

Санаандгүй зүйл боловч энэ ангид ноднингийн 4 сард ангийн багштай нь хамтран хичээл орж байсан анги байлаа.Хүүхдүүд том болчихсон, бодож сэтгэх нь сайн болсон байлаа. Баярламаар нь хүүхдүүд миний тухай санаж байлаа бүр хичээлийн тухай ч санаж байсан. Ноднин ирж хичээл заасан нь сайн боллоо гэж бодогдлоо.

Багш нь ч гэсэн урьдийнхаасаа тогтуун инээмсэглэл нь их байлаа. Ийм багш байхад хүүхдүүд бас тийм байлаа. Анги тэр чигээрээ урьдынхаасаа илүү тогтуун ба бүгдээрээ эелдэг болсон байлаа.

Багш сурагчдын харьцаа нь найрсаг байсанаар хамгийн сайн хичээл болох болно гэж би дандаа боддог.

　Энэ багш ч гэсэн энэ 1 жилийн хугацаанд харьцаа гэдгийг чухалчлан хүүхдүүдтэйгээ ойр дотно болсноор энэ ангийн уур амьсгал хэрхэн өөрчлөгдөж байгааг мэдэж болно. Хойшдоо ч гэсэн улам сайн чухалчлан, сайн хичээл явуулах биз ээ.

第80回　総合学習（Төсөлт Ажил）

　今日、第67番学校の3年生の総合の授業を見に行ってきました。「ゴミ問題」がテーマ。子どもたちがグループ学習してきたことをグループごとに発表し、ゴミから作った様々なものを紹介しました。自ら疑問を持ち、自ら調べ、自らまとめる。そして、図工・社会・理科・モンゴル語・算数。。。様々な学習要素が盛り込まれているのが総合学習の特徴です。

　授業の流れは、発表会形式でした。子どもたちが活動したことを自分たちで紹介する活動は、よかったです。少し残念だったのは、子どもたちが黒板や先生の方を向いて説明をしてしまっていたため、クラスの子どもたちには、頭とお尻が。。。これでは子どもたち、聞こうという意欲が欠けてしまいますよね？

　そのことに途中で気が付いた先生、何とか、子どもたちが教室全体を見るようにと言葉かけをしました。「先生方に説明をしましょう」と。。。この言葉かけ、どうでしょうか？皆さんはどう思いますか？

　この言葉かけにより、発表の子どもたちは、確かに教室全体が見えるように、体の向きを変え、発表をしました。しかし、聞く子どもたちの態度は変わりませんでした。そう、「先生方に。。。」という言葉かけだったので、子どもたちは聞こうという意識が芽生えなかったのです。では、どういう言葉かけをすればよかったのでしょうか？

　そうです。普段、先生方は教室にいないので、先生方ではなく、いつも一緒にいる「友だちに説明をしよう」と言葉かけをすれば、発表する子どもも、身体の向きをかえ、友だちに向かって聞こえるように話すでしょう。聞く子どもたちも、友だちの言うことだから、聞こうという意識も出てくるでしょう。そういう言葉かけが必要だったんです。

　同じ行動をさせるにも、子どもたちに意識を持たせることまで考えて、教室の日常も考えて、言葉かけをしていく必要があるのです。

　後半の子どもたちの作った作品紹介。ゴミから作ったとは思えないほど、生活に使えそうなもの、立派な工作の作品など、アイデアが満載でした。自分が作ったものを紹介する子どもたちは、とてもいい顔をしていました。

　たまたまだけど、このクラス、去年の4月に私が担任と授業をさせていただいたクラスでした。子どもたちは体も大きくなり、よく考えることのできる子どもたちに成長をしていました。子どもたちも私のことを覚えていてくれました。うれしいことに、授業内容まで覚えていてくれました。「出前授業をしてよかった。」と思う瞬間でした。

　先生自身も昨年よりも穏やかで、微笑みが増えていました。先生自身が穏やかになったためでしょう。子どもたちも笑顔で、穏やかな表情をしていました。クラス全体が以前よりも落ち着き、やさしい雰囲気になっていました。

　子どもと先生の関係が穏やかで、良好であれば、授業もおのずとしていいものを作り上げていくことができると私はいつも考えています。この先生もこの1年間で子どもたちとの関係を以前よりも深め、よい人間関係を築いてきたことが、教室の雰囲気からわかります。これからもよい関係を築き続け、よい授業をされることでしょう。

Тэмдэглэл 79: Хичээл заахдаа чанга ярих нь чухал гэж үү?

Японы ч Монголын ч сургууль адил хүүхэд бужигнасан тул чимээ шуугиантай. Гэхдээ  нэг зүйл анхаарал татна. Энэ нь Монголын сургуулиар явж байхад хүүхдийн дуунаас илүү багшийн анхааруулан хэлэх чангаар ярих дуу коридорт сонсогдоно. Японы сургуулиар явж байхад хүүхдүүдийн ярилцах болон багшийн тайлбар хийж буй нь сонсогдох боловч Монгол багш нар шиг хүүхдээсээ илүү том дуугаар анхааруулан хэлэх дууг сонсохгүй.

　Хүүхдүүд сонирхон, анхаарал нь төвлөрөхгүй дуртай хөдөлгөөнөө хийн хоорондоо ярих нь Япон ч Монгол ч магадгүй дэлхийн хаана ч адиллхан байхаа гэж бодож байна. Энэ үед том дуугааар「Чимээгүй бай」「Сууцгаа」хэмээн олон удаа хэлж буй байдал Монголд их харагддаг.

Тэгэхээр хүүхдүүд багш нараасаа том дуу гаргахаас гадна, тэр дуунаас багш нь илүү дуу гаргах болно шүү дээ. Энэ нь багш нарт бүр хэцүү юм. Хүүхдүүдийн хийх үйлдэл нь дүрэмгүй болж аажмаар зааврыг үл ойшоохоо больчихно.

　Саяхан дадлага хийж буй оюутны байдлыг харахаар очиход багш нартай адилхан байдалтай зогсож байлаа. Тэр надад хэллээ. 「Уурласаар байтал ядарчихлаа, хүүхдүүд ч гэсэн хөөрхийлөлтэй 」гэлээ. Ядарсан байхдаа. Тэгээд хичээл хийх сонирхолтой хүүхдүүдийн хувьд ч бэрхшээлтэй юм.

　Тэгээд би тэр ангид өөрийн туршлагаасаа бодитоор үзүүлэхээр шийдэн, Японд байхдаа хийж байсан зүйлээ үзүүллээ. Энэ нь зөвхөн самбарын өмнө зогсон юу ч дугарахгүйгээр үл тоосон байдалтай чухал царайлан зогсох.

Хүүхдүүд хараад бодно. Жаахан байж байгаад нэг хэсэг нь анзааран хараач багш уурлаж байна хэмээн бусдадаа хэлэн анхааруулна. Гэвч 1,2 удаа, хүүхдүүд хэлсэн ч хувирахгүй бол би хүүхддүүдэд хэлнэ. 「Баярлалаа, багшийгаа сайн ойлгодог ямар ухаантай юм бэ! 」гэж. Багш яагаад хичээлээ үргэлжлүүлэхгүй, багш юу хүлээгээд байгааг хүүхдүүдийг өөрсдөөр нь бодож ойлгуулахад учир нь байгаа юм.

Бүгд чимээгүй болоход нь магтаарай. Тэгээд багш яагаад хичээлээ үргэлжлүүлээгүй, бүгдийг чимээгүй болохыг хүлээснээ тайлбарлаарай.

Эхлээд жаахан цаг зарцуулна. Гэхдээ  аажмаар багасах ба ангиараа төвлөрөн хичээл хийхээр болж ирдэг талтай. Тухайн ангиас шалтгаалах боловч 1 сарын хугацаа шаардлагатай. Эцэст нь хэлэхэд хүүхдүүдийн анхаарал төвлөрөлтөнд нөлөөлөх учир үр дүнтэй юм.

Мөн ангийн байдал ч өөрчлөгдөн бүгд нэгдэн нэг болон хичээлээ нөхөрсөгөөр явуулах ба багаар ажиллах сургалт хичээл явагдах хичээлийн хэлбэрт дөхөм болж өгнө.

Бас юу юунаас илүү багш хичээл явуулахдаа хүүхдүүдээс илүү чангаар орилох шаардлагагүй бөгөөд энгийнээр хичээлээ хийх болно. Ингэснээр хүүхдүүдийн сонсох чадвар ба сонсъё, мэдье гэсэн хүсэл, чадвар ахихад нөлөөлөх болно.

Хүүхдүүдийг өөрсдөөр нь бодуулж ойлгуулах нь их чухал. Том дуугаар түр чимээгүй болгосон ч энэ хүчээр хийлгэж байгаа учир төдийлэн үр дүнгүй.

Хүүхдүүд өөрсдөө хийсэн үйлдэл нь үргэлжлэх ба үр дүн нь сайн байдаг.

Ямар үед том дуугаар ярих вэ гэхлээр хүүхдэд аюултай ямар нэгэн тохиолдолд гарсан үед л том дуугаар анхааруулга өгөх хэрэгтэй. Багш том дуу гаргасан тохиолдолд энгийн үетэй харьцуулахад хүүхдүүд сайн анхаарах хэвшилтэй болгох. Аюул тулгарсан үед хүүхдүүд багшийн зааврыг сонсохгүй үгэнд орохгүй байна гэдэг их том асуудал биш гэж үү. Тийм болохоор өдөр бүр том дуугаар хашгиралгүйгээр загналгүйгээр  хичээлээ заацгаая!

第79回　授業で大きな声は必要？

　日本の学校もモンゴルの学校も、人の声がたくさんして賑やかだ。しかし、いつも気になることがある。それは、モンゴルの学校では、子どもの声よりも先生の注意の声が、廊下でよく聞こえることだ。日本の学校では、廊下を歩いているとクラスによって子どもの話し合いの声が聞こえたり、先生の説明の声が聞こえたりする。でも、モンゴルのように、大きな子どもの声よりも、さらに大きな声で先生が注意をしているのを聞こえることは、まずない。

　子どもたちは興味・関心があり、時には落ち着きがなく、自分勝手に行動をしたり、話出したりするのは、日本もモンゴルもたぶん、世界中の子どもたち、みんな同じだろう。そんな時、大きな声で、「静かにしなさい」「座りなさい」など何度も何度も先生が、注意をしている光景をモンゴルではよく見る。子どもたちは、先生の声よりも大きな声を出すようになっていき、それよりももっと大きな声を、先生は出さなければならなくなる。それは、先生にとって大変なことである。また、子どもの活動もルールがなくなり、ますます指示が通らなくなってしまうのである。

　先日、教育実習に行っている学生の様子を見に行った時も同じような状況に陥っており、学生は私に言った。「怒ってばかりで疲れた。子どもたちも可哀そうだ」と。疲れただろう。そして、真面目な子どもたちにとっては苦痛だろう。

そこで、私はそのクラスで実践してみせた。何をするか？日本で私が実践していたことを、やってみせた。それは、ただ、前で黙って不愉快な顔をして立っただけ。

子どもたちは、それを見て、考える。少しすると、一部の子どもが「先生、怒ってる」「静かにしろ」など状況を伝えたり、注意をしたりする。しかし、１・２回、子どもたちが言っても、クラスの様子が変わらなければ、私は子どもたちに言う。「ありがとう。よくわかっているね。賢い！でも、今は何も言わなくていいよ。」と。先生がどうして授業を進めないのか？先生は何を待っているのか？を子どもたち自身に考えさせるのである。

全員が静かになった時に、褒めてあげること。そして、先生がどうして授業を進めなかったのか？どうしてみんなが静かになるのを待っていたのか？最初のうちは、説明をしてあげる必要がある。

最初は、時間がかかる。しかし、次第に時間が短くなり、クラスも落ち着いて学習をすることが出来るようになる。クラスの状況にもよるけれど、1か月くらいのトレーニングは必要だ。最初は時間が必要だけど、最終的には、子どもたちが集中する時間が伸びるので、好結果につながる。また、クラスの雰囲気も一致団結し、楽しく授業を進めることもできるし、グループ学習や調べ学習など様々な授業形態を盛り込むこともできるようになる。

そして、何より、先生は授業する際に、子どもよりも大きな声を必要なくなり、小さな声でも出来るようになる。そうすることで、子どもたちの聞く力、聞こうとする力を伸ばすことにもつながって行くのである。

子どもたち自身に考えさせる。これは、非常に大切なことである。大きな声を出して、一時的に静かになっても、それは、力で抑えつけていることになり、持続しない。子どもたちの自発的な活動は、持続し、よい結果をもたらすのである。

大きな声は、子どもたちに危険が迫った時にのみ使うようにしましょう！先生が、大きな声を出したときは、通常と違う！と子どもたちが感じる必要があります。危険が迫っている時に、子どもたちが先生の指示を聞けない、聞こえない状況であることは、大きな問題ですよね。なので、日ごろは、大きな声を使わずに授業をするようにしましょう！