Тэмдэглэл 79: Хичээл заахдаа чанга ярих нь чухал гэж үү?

Японы ч Монголын ч сургууль адил хүүхэд бужигнасан тул чимээ шуугиантай. Гэхдээ  нэг зүйл анхаарал татна. Энэ нь Монголын сургуулиар явж байхад хүүхдийн дуунаас илүү багшийн анхааруулан хэлэх чангаар ярих дуу коридорт сонсогдоно. Японы сургуулиар явж байхад хүүхдүүдийн ярилцах болон багшийн тайлбар хийж буй нь сонсогдох боловч Монгол багш нар шиг хүүхдээсээ илүү том дуугаар анхааруулан хэлэх дууг сонсохгүй.

　Хүүхдүүд сонирхон, анхаарал нь төвлөрөхгүй дуртай хөдөлгөөнөө хийн хоорондоо ярих нь Япон ч Монгол ч магадгүй дэлхийн хаана ч адиллхан байхаа гэж бодож байна. Энэ үед том дуугааар「Чимээгүй бай」「Сууцгаа」хэмээн олон удаа хэлж буй байдал Монголд их харагддаг.

Тэгэхээр хүүхдүүд багш нараасаа том дуу гаргахаас гадна, тэр дуунаас багш нь илүү дуу гаргах болно шүү дээ. Энэ нь багш нарт бүр хэцүү юм. Хүүхдүүдийн хийх үйлдэл нь дүрэмгүй болж аажмаар зааврыг үл ойшоохоо больчихно.

　Саяхан дадлага хийж буй оюутны байдлыг харахаар очиход багш нартай адилхан байдалтай зогсож байлаа. Тэр надад хэллээ. 「Уурласаар байтал ядарчихлаа, хүүхдүүд ч гэсэн хөөрхийлөлтэй 」гэлээ. Ядарсан байхдаа. Тэгээд хичээл хийх сонирхолтой хүүхдүүдийн хувьд ч бэрхшээлтэй юм.

　Тэгээд би тэр ангид өөрийн туршлагаасаа бодитоор үзүүлэхээр шийдэн, Японд байхдаа хийж байсан зүйлээ үзүүллээ. Энэ нь зөвхөн самбарын өмнө зогсон юу ч дугарахгүйгээр үл тоосон байдалтай чухал царайлан зогсох.

Хүүхдүүд хараад бодно. Жаахан байж байгаад нэг хэсэг нь анзааран хараач багш уурлаж байна хэмээн бусдадаа хэлэн анхааруулна. Гэвч 1,2 удаа, хүүхдүүд хэлсэн ч хувирахгүй бол би хүүхддүүдэд хэлнэ. 「Баярлалаа, багшийгаа сайн ойлгодог ямар ухаантай юм бэ! 」гэж. Багш яагаад хичээлээ үргэлжлүүлэхгүй, багш юу хүлээгээд байгааг хүүхдүүдийг өөрсдөөр нь бодож ойлгуулахад учир нь байгаа юм.

Бүгд чимээгүй болоход нь магтаарай. Тэгээд багш яагаад хичээлээ үргэлжлүүлээгүй, бүгдийг чимээгүй болохыг хүлээснээ тайлбарлаарай.

Эхлээд жаахан цаг зарцуулна. Гэхдээ  аажмаар багасах ба ангиараа төвлөрөн хичээл хийхээр болж ирдэг талтай. Тухайн ангиас шалтгаалах боловч 1 сарын хугацаа шаардлагатай. Эцэст нь хэлэхэд хүүхдүүдийн анхаарал төвлөрөлтөнд нөлөөлөх учир үр дүнтэй юм.

Мөн ангийн байдал ч өөрчлөгдөн бүгд нэгдэн нэг болон хичээлээ нөхөрсөгөөр явуулах ба багаар ажиллах сургалт хичээл явагдах хичээлийн хэлбэрт дөхөм болж өгнө.

Бас юу юунаас илүү багш хичээл явуулахдаа хүүхдүүдээс илүү чангаар орилох шаардлагагүй бөгөөд энгийнээр хичээлээ хийх болно. Ингэснээр хүүхдүүдийн сонсох чадвар ба сонсъё, мэдье гэсэн хүсэл, чадвар ахихад нөлөөлөх болно.

Хүүхдүүдийг өөрсдөөр нь бодуулж ойлгуулах нь их чухал. Том дуугаар түр чимээгүй болгосон ч энэ хүчээр хийлгэж байгаа учир төдийлэн үр дүнгүй.

Хүүхдүүд өөрсдөө хийсэн үйлдэл нь үргэлжлэх ба үр дүн нь сайн байдаг.

Ямар үед том дуугаар ярих вэ гэхлээр хүүхдэд аюултай ямар нэгэн тохиолдолд гарсан үед л том дуугаар анхааруулга өгөх хэрэгтэй. Багш том дуу гаргасан тохиолдолд энгийн үетэй харьцуулахад хүүхдүүд сайн анхаарах хэвшилтэй болгох. Аюул тулгарсан үед хүүхдүүд багшийн зааврыг сонсохгүй үгэнд орохгүй байна гэдэг их том асуудал биш гэж үү. Тийм болохоор өдөр бүр том дуугаар хашгиралгүйгээр загналгүйгээр  хичээлээ заацгаая!

第79回　授業で大きな声は必要？

　日本の学校もモンゴルの学校も、人の声がたくさんして賑やかだ。しかし、いつも気になることがある。それは、モンゴルの学校では、子どもの声よりも先生の注意の声が、廊下でよく聞こえることだ。日本の学校では、廊下を歩いているとクラスによって子どもの話し合いの声が聞こえたり、先生の説明の声が聞こえたりする。でも、モンゴルのように、大きな子どもの声よりも、さらに大きな声で先生が注意をしているのを聞こえることは、まずない。

　子どもたちは興味・関心があり、時には落ち着きがなく、自分勝手に行動をしたり、話出したりするのは、日本もモンゴルもたぶん、世界中の子どもたち、みんな同じだろう。そんな時、大きな声で、「静かにしなさい」「座りなさい」など何度も何度も先生が、注意をしている光景をモンゴルではよく見る。子どもたちは、先生の声よりも大きな声を出すようになっていき、それよりももっと大きな声を、先生は出さなければならなくなる。それは、先生にとって大変なことである。また、子どもの活動もルールがなくなり、ますます指示が通らなくなってしまうのである。

　先日、教育実習に行っている学生の様子を見に行った時も同じような状況に陥っており、学生は私に言った。「怒ってばかりで疲れた。子どもたちも可哀そうだ」と。疲れただろう。そして、真面目な子どもたちにとっては苦痛だろう。

そこで、私はそのクラスで実践してみせた。何をするか？日本で私が実践していたことを、やってみせた。それは、ただ、前で黙って不愉快な顔をして立っただけ。

子どもたちは、それを見て、考える。少しすると、一部の子どもが「先生、怒ってる」「静かにしろ」など状況を伝えたり、注意をしたりする。しかし、１・２回、子どもたちが言っても、クラスの様子が変わらなければ、私は子どもたちに言う。「ありがとう。よくわかっているね。賢い！でも、今は何も言わなくていいよ。」と。先生がどうして授業を進めないのか？先生は何を待っているのか？を子どもたち自身に考えさせるのである。

全員が静かになった時に、褒めてあげること。そして、先生がどうして授業を進めなかったのか？どうしてみんなが静かになるのを待っていたのか？最初のうちは、説明をしてあげる必要がある。

最初は、時間がかかる。しかし、次第に時間が短くなり、クラスも落ち着いて学習をすることが出来るようになる。クラスの状況にもよるけれど、1か月くらいのトレーニングは必要だ。最初は時間が必要だけど、最終的には、子どもたちが集中する時間が伸びるので、好結果につながる。また、クラスの雰囲気も一致団結し、楽しく授業を進めることもできるし、グループ学習や調べ学習など様々な授業形態を盛り込むこともできるようになる。

そして、何より、先生は授業する際に、子どもよりも大きな声を必要なくなり、小さな声でも出来るようになる。そうすることで、子どもたちの聞く力、聞こうとする力を伸ばすことにもつながって行くのである。

子どもたち自身に考えさせる。これは、非常に大切なことである。大きな声を出して、一時的に静かになっても、それは、力で抑えつけていることになり、持続しない。子どもたちの自発的な活動は、持続し、よい結果をもたらすのである。

大きな声は、子どもたちに危険が迫った時にのみ使うようにしましょう！先生が、大きな声を出したときは、通常と違う！と子どもたちが感じる必要があります。危険が迫っている時に、子どもたちが先生の指示を聞けない、聞こえない状況であることは、大きな問題ですよね。なので、日ごろは、大きな声を使わずに授業をするようにしましょう！