Тэмдэглэл 88: 48-р дунд сургууль. Анхны хичээлийн судалгаа 2

Өмнөх дугаарын үргэлжлэл

3) Хүүхдийн бодол санааг өөрөөр нь хэлүүлэх...

   Хүүхдүүдээр илтгэл тавиулах аргаар хичээлээ явуулах тохиолдол олширч байгаа гэж бодож байна. Энэ бол сайн хэрэг. Хүүхэд өөрөө бодож, өөрийнхөө үгээр илтгэл тавина гэдэг маш чухал. Энэ аргыг хичээл дээрээ өргөнөөр ашиглаасай гэж хүсч байна. Харамсалтай нь, хүүхдийн хэлсэн зүйлийг багш нь давтах, засч хэлэх зэрэг ажиглагдлаа. Энэ байдал үргэлжилвэл, хүүхэд багшаасаа дэмжлэг хүссэн хэвээр, бас зөвхөн багшид л дуулдах хэмжээнд ярьдаг болчихно. Тэгвэл, сонсож байгаа хүүхдүүд ч зөвхөн багшийнхаа хэлсэнийг л сонсдог болж хувирна.

  Хүүхэд өөрийнхөө үзэл бодлыг хэлж байгаа учир, бусад хүүхдэд сонсогдохоор чанга дуугаар хэлэх, бусдад санаагаа илэрхийлэх, дамжуулах, найзынхаа бодол санааг сонсох зэрэг, бүгдээрээ чухал. Мөн, хүүхэд өөрөө, найз нөхдийнхөө үзэл бодлыг ойлгож, түүний талаар тунгаан бодох нь чухал. Тиймээс л багш нь хэлсэнийг нь давтах, бас засч хэлж болохгүй.

   Ярьж байгаа зүйлийг нь бусад нь ойлгохгүй байгаа мэт санагдвал харин багш биш бусад хүүхдүүдээр түүүнийг нь хэлүүлэх хэрэгтэй. Тэгвэл хүүхэд илүү сайн хичээлээ, сэдвээ ойлгоно. Гэвч сэдвээс халихгүй байх тал дээр багш байнга анхаарал хандуулж, хэрвээ халисан тохиолдолд залруулах хэрэгтэй. Эхэндээ багш залруулж байсан бол улмаар сурагчид өөрсдөө эргээд гол сэдэв рүүгээ орохоор хичээлийг удирдаж явуулах хэрэгтэй. Энэ л багшийн чадварыг шалгах болно.

4)    Хүүхдэд бодох хугацаа гаргаж өгөх

   Хичээлийн дундуур багаар ажиллах, эсвэл ганцаараа бодох зэрэг даалгаврууд олон болжээ. Хүүхдийг өөрөөр нь бодуулах чадвар эзэмшүүлнэ гэдэг чухал асуудал. Гэвч, хүүхдүүдэд бодох хугацаа хангалтгүй байх нъ олон. Цаг хүрэлцэхгүй тохиолдолд хүүхэд аливааг нухацтай бодолгүйгээр, санаанд орсоноо л хашгирч орхидог, нөхцөл байдлыг эргэцүүлэн бодох, дүн шинжилгээ хийх чадвартай болж чадахгүй. Тэгээд ч зогсохгүй, зүгээр л бодож байгаа мэт дүр эсгээд суугаад байх хүүхэд гарч ирнэ. Ингэснээр нэг мэдэхэд л хүүхэд хэнэггүй хайнга нэгэн болж хувирах аюултай. Эдүгээ дэлхийн хаана ч хэрэгцээтэй чадвар гэж тооцогддог, дүн шинжилгээ хийх чадвар төлөвшихгүй. Хэнэггүй хайнга байдлыг өөгшүүлсээр байвал, сайн боловсон хүчинг хөгжүүлж чадахгүй. 

  Хүүхдэд бодох тунгаах хугацаа өгнө гэдэг, нэг бодлын цаг хугацаа хий дэмий үрэгдээд байгаа мэт санагдаж болох юм. Гэвч, энэ цаг хугацаа бол хүүхдийн хөгжлийн эхний алхам юм. 

  Үргэлжлэл бий・・・

第88回　第48番学校・・・初めての研究授業②

　前回の続き

③     子どもの意見を子ども自身に。。。

　子どもたちに発表をさせる授業が増えてきたと思う。それは、素晴らしいことだ。子どもたちが自身で考え、自身の言葉で発表するということは、非常に大切なこと。どんどん授業の中に取り入れて欲しいと思う。残念なところは、子どもたちが発表している言葉を先生が復唱したり、言い直したりしていることだ。先生がそのようなことを続けていると、子どもたちは先生に助けを求め続けてしまうし、先生にだけ聞こえるような声でしか発表しなくなってしまう。そうなってしまうと、聞く子どもたちも、先生の言葉しか聞かなくなってしまう。

折角、子どもたちが自身の考えを発表しているのだから、クラスの子どもたちが聞こえる声の大きさで、発表することも大切だし、人に伝えることの大切だ。友だちの意見を聞くことも大切。そして、子ども自身、友だちの意見を理解し、自身も考えることの大切。だから、先生が復唱したり、言い直したりしてはいけないのだ。

子どもの発表が他の子たちに通じていないな？と感じた時は、先生がするのではなく、クラスの子どもたちに。。。そうすることで、子どもたちの理解はより深まっていくのだ。ただ、間違った方向に行かないように、先生はしっかりと見守り、間違った方向に進んだ場合は、授業の流れに修正をかけなければならない。最初のうちは、先生がしてもいいが、授業の流れの修正も、子どもたち自身が出来るように、授業の中で仕掛けて行かなければならないのだ。それも先生の指導力の見せどころ。

④     子どもの考える時間を確保する。

　グループ学習や個々が考えるような課題が授業の中で多く出されるようになった。これは、子どもたち自身に考える力を付けさせるためには、非常に大切なことである。だが、子どもたちがじっくり考えるために必要な時間が確保されていないことが多い。この時間が確保されていなければ、子どもたちはじっくり考えることをしなくなってしまう。すなわち、しっかりと吟味せず、出た考えに飛びついてしまい、状況を冷静に考える力・分析する力は養われないのである。それだけではない。何となく考えているふりをして、過ごす子どもも出てくる。いい加減さを子どもは、知らない間に身につけてしまう恐れもあるのだ。今、世界で必要とされている人材能力である分析する力が育たない。いい加減さを助長するようなことをしていては、良い人材が育つわけがない。

　子どもたちの考える時間を確保することは、一見、時間が無駄に流れていくように見えるかもしれない。しかし、この時間の確保は、子どもたちを大きく成長させる第一歩なのである。

　次回に続く・・・

Тэмдэглэл 87： 48-р сургууль ... Анхны хичээлийн судалгаа 1

Баянзүрх дүүргийн 48р дунд сургууль дээр би, дадлагын оюутантай ажиллаж байх үед хэд хэдэн удаа очиж байсан бегеед, энэ удаа хичээлийн судалгааны зевлехеер ажиллах завшаан тохиолдсон юм. Бүр энэ сургууль дээрх анхны хичээлийн судалгаа гэсэн шүү. Гараа бол хамгийн чухал! Зев зүйл их сурч мэдэж, өөрийн арга барилдаа тусгаж ажиллах нь хамгийн чухал хүчин зүйл болно.

7 хоног сургууль дээр ажиллалаа. 1 едер 1-ээс 2 хичээлтэй танилцаж, уулзалтанд ч оролцов. Заримдаа мини семинар ч хийж байлаа.

Энэ сургуулийн давуу тал нь, хичээлийн судалгааг ганцаараа биш багаар, бүр паралель анги хариуцсан багш нар хамтдаа хийдэг явдал. Багын гишүүдийн хуваарилалт нь ч бас зөв. Өдөр тутам ижил насны хүүхдүүдтэй харьцдаг тул заах арга барилын тал дээр тулгардаг бэрхшээлүүдийн тухай, мөн хүүхдүүдийн талаар судалгаа хийх боломжтой байдаг нь тун сайн хэрэг. Сургалтын материал, заах аргын судалгааг ганцаар хийснээс багаар ажилласан нь илүү үр дүнтэй байдаг. Яагаад гэвэл ганц хүний бодлоос илүүтэйгээр олон хүнээс олон төрлийн санаа оноо урган гарч ирэх бөгөөд, тэр чинээгээр хичээлийн чанар сайжирах боломжтой.

Бүлгэм бүрээс нэг анги нээлттэй хичээл хийж байлаа. Анги бүрт адилхан зүйл ажиглагдсан бөгөөд бусад сургуулийн хичээлийн судалгааны үеэр бас адилхан зүйл бодогдож байсан билээ.  .

1）  Сонсох цагтаа сонсож, бичих цагтаа бичих....

Насанд хүрсэн хүн ч адилхан, ямар нэгэн зүйл сонсонгоо бичих гэсэн 2 үйлдлийг зэрэг хийхэд хэцүү. Ялангуяа бидний бодож байгаагаас ч илүү энэ нь хүүхдэд бүр ч хэцүү байдаг. Тиймээс эхлээд сонсох орчинг сайтар бүрдүүлэх нь чухал. Бас бичих шаардлага гарвал хангалттай цаг олго. Улмаар бодох хугацааг тусад нь гаргаж өгөх хэрэгтэй. Багш  хүүхдэд нэг үйлдлээ анхааралтай хийх хангалттай хугацааг зайлшгүй гаргаж өгөх нь чухал. 

Хүүхэд байхдаа л хүний хэлж ярьж буйг сонсох ёстой цагтаа сонсох гэсэн дадал зуршлыг бий болгож байж, цаашид аливааг сайтар бодож тунгаадаг, би одоо юу хийх шаардлагатай вэ гэдгээ сайтар мэдэрдэг, мэддэг болно.

Энэ талаар би олон удаа хэлж ирсэн хэдий ч дахин давтахад, юу хийх ёстойг эхнээс нь сайн тодорхой зааж чиглүүлэх шаардлагатай. Энэ бол боловсролын үндэс суурь нь. 

2）  Слайд энгийн байх...

Сүүлийн үед хичээл дээр компьютер ашиглах тохиолдол олширсон. Мэдээж цагийн аясаар энэ нь зайлшгүй биз.Гэхдээ асуудлын гол нь сургалтын материал. Багш еерее хичээлийнхээ материалыг хийх нь сайн зүйл, гэвч хичээлтэй огт хамаагүй үлгэрийн баатар, бичлэг их ашиглаж байгаа нь ажиглагддаг. Эдгээр нь хүүхдэд ямар нелее үзүүлэх бол?

Хэдийгээр та үүнийг хийх гэж нэлээн хөдөлмөрлөсөн байлаа ч, хүүхэд хичээлийн агуулгад бус тэрхүү бичлэг, хүүхэлдэйн баатруудыг илүүтэй сонирхох боловуу. Зөвхен хүүхэд гэлтгүй томчууд ч бичлэгт илүү татагддаг гэдэг. Тэгэхээр энэ нь хичээлийн зорилготой үнэхээр нийцэж байгаа эсэхийг багш нар маань сайн ойлгож байгаа байх. Хэрэгцээгүй мэдээллийг аль болох багасгацгаая! Энэ нь хүүхдийн анхаарлыг төвлөрүүлэх аргуудын нэг юм.

                                                                                           Үргэлжлэл бий.

第87回　第48番学校・・・初めての研究授業①

　バヤンズルフ地区にある第48番学校。教育実習生がお世話になっている時に、何度か行かせていただいたことが縁で、研究授業のアドバイザーのお仕事をいただいた。しかも、今回が初めての研究授業だという。初めが肝心だ！正しいことをしっかりと学び、取り入れていくことが最重要ポイントとなってくる。

　1週間、通わせていただいた。1日1コマ～2コマの研究授業を見せていただき、討論会にも参加した。場合によっては、ミニセミナーを行った。

　ここの学校のいいところは、個人で授業研究をしているのではなく、グループで、それも同じ学年の先生たちが協力して行っていること。メンバー構成もいい。同じ年齢の子どもを日々対象にし、同じような指導法の悩みや子どもの研究が出来るので、非常に素晴らしい。教材研究・指導法の研究は1人で行うよりも、グループで行った方がいい。なぜだろうか？一人で考えるよりもグループの方が、多くのアイデアを出し合うことが出来、より良い授業をつくることが出来るようになるからだ。

　各学年１クラスずつ、研究授業を公開された。どのクラスにも共通していることがある。それは、どこの学校の授業を見ても、ずっと思ってきたことだった。

①     聞くときは聞く。書くときは書く。

大人でもそうだが、聞きながら書くなどの２つの行動を同時にすることは難しい。特に、子どもには大人が思っている以上に難しいことなのだ。なので、聞くときは、しっかり聞けるような環境を。書くときは、書く時間を確保。考える時は、考えるなど、１つの行動に子どもが集中できる環境を教師が意図的に作る必要があるのである。

子どものときから、聞くときは聞くなどのけじめをつけた教育をすることにより、しっかりと考え、今、自分が何をすべきかということをしっかりと見抜ける力をつけることもできるのだ。

今までも何度となく伝えてきたが、けじめのある指導が、子どもたちを大きく育てるのである。教育の基本である。

②     スライドはシンプルに。。。

　最近、コンピューターを使った授業をよく見る。それは時代の流れとして、そうなってくるだろう。しかし、問題は教材だ。手作り教材は非常にいいことだが、授業に関係のないキャラクターや動画が入っている教材を多く見かける。はたして、授業に関係のないキャラクターや動画は、子どもたちにとって、どういう影響を与えるのだろうか？

　せっかく手作りした教材でも、子どもたちは授業の内容よりも、キャラクターや動画に反応をするだろう。子どもも大人も、静止画よりも動画に反応をしてしまうそうだ。果たして、授業の目的から考えるとそれでいいのだろうか？先生方、お分かりだと思う。授業に必要のない情報は、最小限にしましょう！それが子どもの集中力を持続させるコツの一つでもある。

　次回に続く。

Тэмдэглэл 86: Хүүхдийн өөрийгөө илэрхийлэх чадварыг хөгжүүлэх ....Технологийн хичээл

Хүүхдийн өөрийгөө илэрхийлэх чадварыг хөгжүүлэх хичээл бол..

Сургуулиудаар технологийн хичээлтэй танилцаж байхад сурах бичигтэй яг ижил хэлбэрээр заах нь элбэг тааралдана. Хүүхдүүдийн хувьд өөрөө сэтгэн бүтээл хийх нь маш хөгжилтэй буюу хийсний дараа тэд маш их баярладаг зүйл. Тэгэхээр хүүхэд номон дээрхийг дуурайн хийх нь тэдний хувьд тийм баяртай зүйл биш ээ.

Гэвч Японы хүүхдүүд сэтгэл нь ханаагүй байдаг. Яагаад гэвэл тэд өөр хөгжилтэй зүйл байдаг гэдгийг мэддэг. Тэр нь өөрсдийн бодлоо илэрхийлэх явдал юм. Хичээлийн агуулгаас халилгүйгээр өөрийн бодож сэтгэснээ өөрийнхөөрөө илэрхийлэн бүтээл хийх. Энэ нь өөрийгөө илэрхийлэх чадварын нэг.

Жишээ нь, Тэмдэглэл 31-д бичсэн гурилан баримлын шавар. Үүнийг бага ангийн хичээлд хэрэглэж байгаа нь сайшаалтай. Нээрээ л хичээлийн материал болгон ашигласан байлаа. Энэ нь үнэлүүштэй юм. Даан ч харамсалтай нь хичээлийн агуулга нь харамсмаар байлаа. Багш нь бүгдийг удирдан, ижил юмыг яг ижил хэмжээтэйгээр хүүхдүүд хийж байлаа. Ингэснээр хүүхдүүдийн илэрхийлэх чадвар нь хөгжихгүй юм.

За тэгвэл, яавал дээр вэ?

Багш хүүхдүүдэд суурь ойлголт буюу аргыг заана. Баримлын шаврыг дугуйлах, сунгах, жижиглэх, тасдах, чимхэх зэрэг үндсэн аргуудыг заасны дараа хүүхдүүдэд сэдвийг өгөн, хүүхдүүд өөрсдөө сэтгэн бодон хийх. Сэдэв бол Амьтан, найз... юу ч байж болно. Хүүхдүүд аль болох сэтгэхэд нь дөхөм хялбар бөгөөд олон янзын санаа гарч ирэхээр сэдэв байвал сайн. Ийм сэдэв сонгосноор хүүхдүүд бодсоноо багшийн заасан үндсэн аргыг ашиглан чөлөөтэйгээр сэтгэн хийнэ. Энэ нь л өөрийгөө илэрхийлэх чадварт нь нөлөөлөх явдал юм.

Сэтгэх нь жаахан удаан хүүхэд байвал, бүгдээрээ юу хийвэл зүгээр вэ хэмээн ярин санаа өгвөл сэтгэхэд нь дөхөм боно. Бас хүүхдийн хийж буй явцад нь сайн хийж байвал магтаж бусдад нь танилцуулснаар урамшин улам хичээдэг.

Ингэхийн тулд багш ширээн дундуур яван нэг бүрчлэн хүүхэд бүрийн бүтээлтэй танилцахгүй бол болохгүй.

Хүүхдүүдийн өөрийгөө илэрхийлэх чадварыг хөгжүүлэхийн тулд технологийн хичээл дээр зааврын дагуу нэгэн хэвийн бүтээл хийлгэж болохгүй. Хүүхэд өөрөөр нь сэтгүүлэн хийлгэх нь чухал.

Хүүхэд өөрөө сэтгэн хийсэн бүтээл нь өөр хоорондоо адилгүй байж болно. Ингэснээр хүүхэд хүн бүр өөр адилгүй гэдгийг ойлгох болно.

Хамгийн чухал нь өөрөө сэтгэн хичээн хийсэн бүтээлээ хайрлана. Өөрийн бүтээл ч бус найзынхаа бүтээлийг хайрлах сэтгэлтэй нэгэн болгох нь чухал.

Энэ нь өөрийгөө болон бусдыг хайрлах сэтгэлийг бий болгоно. Хүүхдийг чөлөөтэйгээр сэтгэн бодуулах, өөрийгөө чөлөөтэйгээр илэрхийлж чаддаг хичээл одоо дэлхий дахинд чухал хэмээгдэж байгаа.

第86回　子どもの表現力を伸ばす・・・図画工作編

　子どもの表現力を伸ばすための授業とは？

　学校に見学を行くと、図画工作の時間、教科書に書かれているものと全く同じものを作成する授業を見かける。子どもたちにとって、もの作りは、とても楽しく、できたらうれしいものである。そのため、子どもたちは、教科書と同じものを作ることだけでも、満足だろう。

　しかし、日本の子どもたちは、それでは満足しない。なぜならば、もっと楽しいことを知っているからだ。それが、自分の思いを表現することである。授業の目的から離れず、自分の考えを自分なりの工夫で作り上げていく。それが自己表現力の一つである。

　例えば、第31回のテーマで話した小麦粉粘土。これを低学年の授業に取り入れているところもある。うん、確かに教材を工夫し、授業をしようとしている。それは評価できる点だ。しかし、授業の内容が、残念だった。先生がすべて指示をし、同じものを同じ大きさで子どもたちは作っていた。それでは、子どもたちの表現力は伸びない。

　じゃ、どうするのか？

　先生は、基本を子どもたちに指導する。粘土を丸める・伸ばす・ちぎる・つぶす・ねじるなどの基本的な技法を指導したのち、子どもたちに制作するテーマを伝え、子どもたちの想像するものを作らせるのだ。テーマ、、、「動物」「友だち」何でもいい。子どもたちが想像しやすく、いろんなバリエーションが出てくるようなもの。そういうテーマを選ぶことによって、子どもたちは想像するものを、自分が習った基本技能を駆使し、自由に作っていくのである。それが子どもの表現力を伸ばすことにつながるのである。

　想像が難しい子どもがいるようならば、子どもたち同士でどういうのを想像しているかを話し合わせることにより、想像しやすくなるだろう。また、制作途中でも、子どもの良い工夫を見つけたら、その場で褒めたり、みんなに紹介したりすると子どもたちはより工夫をする。そのためにも、先生は子どもたちが制作している時間も、机間巡視をするなどし、子どもたちの活動を見守らなければならない。

　子どもたちの表現力を伸ばすためには、図画工作では、既製品を作るような指導をしていてはいけない。子どもたちが想像を働かせ、自分たち自身で工夫をして制作することが、大事なのだ。

　そして、子どもたち自身が、想像し、工夫し、制作し、自分の作品を作り上げた時、子どもたち自身が、「みんなちがって、みんないい」を体感し、個性を認め合うことができるのだ。

何より、自分で工夫し、一生懸命に作り上げた作品は、子どもたちは大事にする。自分の作品だけでなく、友だちの作品も大事にすることができる子どもが育っていく。それは、自分を大事にし、友だちも大事にできる、いのちを大切にする子どもが育っていくことにもつながっていくのである。

子どもたちの自由な発想を表現する力。それを伸ばす授業が今、世界中で必要とされている。

Тэмдэглэл 85: Өөрийгөө илэрхийлэх

    48-р сургуулийн коридорын хананд зураг өлгөөтэй байлаа. Хальт хараад өнгөрөхөд ижил бус, өөр сэдэвтэй юм шиг харагдавч, ижил зүйл бий. Юу гэж бодож байна вэ?

Тиймээ “Алим” гэсэн сэдэвтэй. Хүүхдүүд алимыг чөлөөтэйгээр өөрийнхөөрөө сэтгэн зурсан бүтээлүүд юм.

Мөн зургийн хэрэгсэл нь ч өөрсдийнх нь сонголт. Хүүхдэд өөрийнхөөрөө  сэтгэн өөрийгөө илэрхийлсэн бүтээлүүд юм. Ийм бүтээлийг бүтээлгэж буй хичээл гайхамшигтай. Хүүхдүүд ч гэсэн хөгжилтэй байж чадсан болов уу. Тэгээд бас энэ хичээлээс янз бүрийн зүйл сурч байгаа.

Хүүхэд багачууд өөрсдөө хүссэн сэдвээ сонгох явдал хамгаас чухал юм. Энэ удаагийн "Алим" гэдэг сэдэв нь хэн болгоны мэддэг, хэн болгон хялбархан дүрслэн хэлж чадах сэдэв юм. Бүр цаашилбал эндээс янз бүрийн санаа, сэдлүүд урган гарах сэжим болох нь энэхүү хичээлийн гол цэг нь болох юм аа.

4-р ангийнхан гэхэд ийм мундаг чөлөөтэй сэтгэн байгаа нь үнэхээр гайхалтай.

“Бүгд адилхан байх албагүй юм.” Тэглээ гээд буруу биш.

Алдаа гаргасан ч болно,тэр алдаан дээрээ суралцан дараа давтахгүй байвал болох нь тэр.Найзынхаа зургийг харан дуурайн зурсан ч болно.Тэндээс бас шинииг суралцах боломжтой юм.

Хүүхэд багачуудын урлан бүтээх үйл ажиллагаа нь зөвхөн хичээл дээр ч биш, амьдралынх нь бүхий л хэсэгт үргэлжилж байдаг билээ.

第85回　個性の表現

　第48番学校の廊下にこのような（写真）掲示がしてあった。パッと見ただけでは、まとまりがなく、バラバラのテーマで描いているように見えるが、共通点がある。なんだろうか？

　これらの絵のテーマは1つ。「りんご」。子どもたちが、りんごから自由に想像し、描いた作品たちである。しかも、色鉛筆・絵の具など画材も様々。子どもたちの思い、個性を表現した作品である。こういう作品ができる授業は、素晴らしい。子どもたちも作品を描いていて、楽しかったであろう。そして、いろんなことを学んだだろう。

　子どもたちが自由に想像できるテーマ選びは、非常に大切である。今回の「りんご」というテーマは、誰もが知っていて、誰もが容易に想像できる。しかも、そこから様々な発想を繰り広げるような言葉かけがこの授業のポイントとなる。

　4年生にして、これだけ上手に描き、自由な発想を表現できるのは、本当に素晴らしいことだ。「みんな違って、みんないい」。

　多少失敗してもいい、その経験が、次の制作活動に活かせればいいのだ。友だちの作品を見て、真似をしてみてもいい。そこから新たな学びがあるはずだ。

子どもたちの創作活動は、授業だけでなく、生活の中ででも続くのだ。