Тэмдэглэл 15: Биеийн тамирын хичээлээс

Монголын өвөл урт, тэгээд ч гадаа хүйтэн учир биеийн тамирын заалыг ихэнхдээ 2,3-н анги хамтдаа хэрэглэх явдал элбэг. Биеийн тамирын заал байхгүй сургууль жирийн хичээлийн ангийг биеийн тамирын өрөө болгон ашиглах тохиолдол байдаг. Хавар, намрын улирал нь гадаа хичээл орох боломжтой учир хүүхдүүдийн хувьд чөлөөтэй дураараа дасгал сургуулилт хийх боломжтой улирал юм.

Биеийн тамирын хичээлийг харах болгонд 2 зүйл бодогддог юм. Энэ нь хичээлийн агуулгатай холбоотой бус дараах 2 зүйлийн тухай өгүүлье:

1)    Хүүхдүүдийн хувцаслалт. Хүүхдүүд хичээлд орохын өмнө хувцасаа сольж ирнэ. Малгайтай, урдаа цахилгаантай цамцтай хүүхдүүд ирдэг. Биеийн тамирын дасгал хийх үед малгайгүй цамц өмсүүлэх хэрэгтэй. Учир нь малгай ямар нэгэн юманд татагдаж, зулгаагдвал хоолой нь боогдох аюултай. Жишээлбэл, гүйж байх үед малгай нь татагдан хоолой нь боогдон газар унана. Унаснаас болж бэртэл авах явдал бий. Бас хоолой нь боогдсоноос болж амьсгал нь боогдон ухаан алдан унахыг ч үгүйсгэхийн аргагүй. Хүүхдүүдийн дунд хичээлийн явцад иштэй чихэр хүлхээд идэж буй хүүхэд байна. Иш нь хоолой хатгах аюултай учир заавал сануулж анхааруулан болиулах хэрэгтэй. Мөн хүзүүнээсээ гар утас болон түрүүвч зэргийг унжуулан зүүсэн хүүхэд байлаа. Энэ бас аюултай учир анхааруулан сануулах хэрэгтэй, мөн том ээмэг ч гэсэн аюултай. Юу аюултай, Юу тохиромжтой буюу аюултай бус гэдгийг том хүн (ялангуяа сурган хүмүүжүүлэгч) нь хүүхдүүдэд сайн зөвлөхийг хүсч байна. Энэ нь биеийн тамирийн хичээлийн аюулгүйн үүднээс, хэрэгтэй заах арга зүй болов уу гэж бодож байна.

2)    Биеийн тамирын хичээлийг орхин гарах буюу хичээл дундуур таслах тухай

Биеийн тамирын хичээд тааруухан хүүхэд, биеийн тамирын хичээлд сонирхолгүй гээд янз бүрийн хүүхэд байгаа боловч, хичээлийн дундуур заал ба дасгал сургуулилтын талбайгаас багшийг хараагүй байхад хичээл дундуур оргон гарах хүүхэд байна. Ялангуяа, том ангийхан ганцаараа биш 2, 3-уулаа цугтаа гаран явна. Хүүхэд хичээлээс оргоод томоохон гэмтэл авчихвал хариуцлагыг сургууль хүлээх үү, биеийн тамирын багш хүлээх үү гэх асуудал тулгарна. Мэдээж оргон гарсан хүүхдийн буруу. Гэхдээ ганц хүүхдэд хариуцлага онооно гэж үү? Хүүхдийн аюулгүй байдлыг бодоод хичээл дундуур таслуулахгүй байх. Гэвч, хэн нэгэн оргочихлоо гээд хайж явах хэцүү. Хичээл хийж буй сурагчид хяналтгүй болно. Хичээлд идэвхитэй оролцож байгаа сурагчидтай л  дан ганц харилцаад байх бас хэцүү. Үнэхээр хэцүү...

Зөвхөн биеийн тамир биш, бусад аль ч хичээлд ямар ч хүүхэд идэвхтэй, хичээн оролцох талаар хичээлийн агуулга болон заах аргыг сайжруулахад сурган хүмүүжүүлэгчээс санаа тавин ажиллах шаардлагатай гэж бодож байна. Үүнтэй адилаар, ямар ч хичээлд *Даалгаврыг гүйцэд хийлгэх * зааврыг байнга өгөх шаардлагатай гэж бодож байна. Ямар ч багш 2 зүйлийг сайн анхаарвал, хүүхэд биеийн тамирын хичээлийн дундаас гарч явах явдал нь цөөрч (байхгүй болох), хүүхдийн сурах чадвар ч дээшлэх болов уу.

第１５回　体育の授業より

モンゴルの長い冬を体育館（それも２クラス・３クラスが一緒に使うことがほとんどだ）、体育館のない学校は、普通教室を１つ体育専用教室にして体育の授業をしている。そのため、春と秋の外でできる気候は、子どもたちにとっても思いっきり運動のできるよい季節なのだ。

体育の授業見学に行って、いつも思うことが２つある。この２つは授業の内容ではなく、考え方なのだ。

１つ目は、子どもたちの服装。子どもたちは体育の前に体育用の服に着替えてくる。中にはフードつきの前ファスナーのパーカーを着てくる子どももいる。体育をする際は、フードのない服装をさせるのがよい。なぜならば、フードが何かに引っかかったり、ひっぱられたりして、首が絞まる可能性があるからだ。例えば、走っている時にフードが引っ掛かり、子どもの首が絞まった場合。子どもはこける。こけたことにより、けがをすることもある。また、首が絞まり、呼吸困難になることもある。窒息により意識障害などが起こることもあり得るのだ。子どもの中には、授業中なのに、棒付きの飴を加えたままの子どももいる。棒付きの飴は喉に棒が刺さるの危険性があるので、絶対にやめさせること。首から携帯やお財布などをぶら下げたままの子どももいる。これも危ないのでやめさせること。大きなピアスも同じ。何が危険で、何が運動に適しているかを、大人が（特に教師が）子どもたちに教えてあげてほしい。これも体育指導・安全指導だと思う。

２つ目は、体育の授業のエスケープについて。体育の授業が苦手な子、体育をしたくない子。いろいろ子どもにはいるだろうけど、授業の途中で体育館や運動場から、指導している先生の目が届かないときにエスケープする子どもがいる。特に大きな学年は１人でではなく、２・３人が一緒になってエスケープをする。

子どもがエスケープして、大きなけがをしたら、学校に責任はないのだろうか？体育の先生に責任はないのだろうか？確かに、エスケープをした子どもが悪い。だからと言って、子どもだけの責任だろうか？

子どもの安全を考えると、子どもをエスケープさせるわけにはいかない。しかし、誰かがエスケープをしたからと言って、その度にエスケープをした子どもたちを探しに行くわけにもいかない。真面目に授業を受けている子どもたちが、報われない。真面目にやっている子どもたちだけを指導していたらいいわけでもない。本当に難しい。。。

体育だけではない。どの授業においても、どの子も参加できる、頑張れる授業内容や言葉かけをすることを指導者は心がける必要はあると思う。それと同時に、どの教科においても、「最後まで課題をやりきらせる」指導を日頃からしていかなければならないと思う。その先生もこの２点を心がけることで、子どもたちの体育のエスケープも減り（なくなり）、子どもたちの学力も伸びてくるのではないだろうか？

Тэмдэглэл 14: Зөвлөх багшийн үйл ажиллагаанаас

5 сарын 13-ны өдөр, Сэлэнгэ аймгийн Сүхбаатар сум руу явлаа. Энэ суманд Жайкагийн сайн дурын гишүүн ажилладаг. Тэдний хоёр нь сургуульд багшилж байсан ба 2011 оны 6 сард хугацаагаа дуусган нутаг буцах гэж байна.

Монголын сургуулийн хичээлийн жил 5 сарын сүүлээр дуусан, 9 сараас эхэлнэ. Тийм учраас энэ хоёр багшийн үйл ажиллагаа нь ч дуусч байгаа юм. Энэ 2 багшийн нэг нь биеийн тамир хичээлийн заадаг бөгөөд голчлон бага ангид хичээл ордог. Түүнийг буцахаас нь өмнө, хичээлийг нь үзэж сонирхохоор шийдэн, 12-нд шөнийн галт тэргэнд суун Сүхбаатар сум орсон.

4, 5-р ангийн хичээлд суун хичээлийн үйл явцтай танилцсан юм.

5-р ангийн хичээл нь бөмбөгтэй буюу *Лавтуу* (2 баг болон баг болон хуваагдан бөмбөгөөр цохиж онох) хичээл байлаа. Монголын биеийн тамирын хичээлд бөмбөгөө онож шидэх гэсэн техникийг заахаас биш бөмбөгөө хэрхэн барьж авах техникийг зурах бичигт тусгагдаагүй болон заадаггүй байна. Тийм учраас хүүхдүүд нь бөмбөгийг тосож авах туршлага бага, бөмбөгөөс зугтаах нь оновчой гэсэн ойлголттой байлаа. Мөн багийн тоглолт болон ялангуяа бөмбөгөөр тоглох нь цөөн.

4-р ангид Ойрын гүйлтийн хичээл орсон. Хичээл эхлэхийн өмнө зөвлөх багш надруу ирэн өнөөдөр ямар хичээл ордог юм билээ хэмээн надаас асуулаа. “Хүүхдүүдэд янз бүрийн гүйх техник заавал бүгд баярлах биш үү “гэж хэллээ. Үнэхээр 2 жилийг хүүхдүүдтэй хамт өнгөрөөсөн багш гэдэг нь харагдаж байлаа. Тэрээр хүүхдүүдэд гүйх техникүүдийг заахад, сэтгэл нь хөдөлсөн хүүхдүүд дараа нь ямар, дараа нь дахиад хэмээн асууцгааж байсан. Дарааллаа хүлээж байх хооронд өөрөө гүйх, дасгал хийх хүүхэд байсан.

Багш хүүхдүүддээ сэтгэл хөдлөлтэйгээр хичээлээ заах нь багшид ч хүүхдүүдэд ч сонирхойтой үр дүнтэй, гайхалтай байлаа. Яалт ч үгүй зөвлөх багш гэж бодогдохоор.

Энэ 2жилийн хугацаанд монголын хүүхдүүд болон багш нартай хичээн зүтгэн ирсэн болов уу. Мөн японы биен тамирын хичээлийн заах арга зүйг монгол хүүхдийн онцлогт тохируулан заан туршиж ирсэн байх даа.

Монгол дахь 2 жилийн ажиллагаа амжилттай боллоо.

第１４回　先輩隊員の活動を見て

　５月１３日、セレンゲ県のスフバータル村に行った。この村には、青年海外協力隊が５人いる。そのうち２人はこの６月末に任期満了で帰国する。２人とも学校で働いている。

　モンゴルの学校は５月末で終わり、９月から新学年がスタートする。そのため、この２人も活動はもう終わりになるのだ。そのうちの１人が体育隊員。主に小学生の授業をされている。帰国間近のこの先輩隊員の授業を見ようと思い、１２日、夜行列車に乗ってスフバートル村に行った。

　見せていただいたのは、４年生と５年生の授業。

５年生がボールを使っての授業で「ドッチボール」。モンゴルの体育の授業では、ボールを的に当てて投げるなど、投げるという項目は指導されてきているようだが、ボールを受けるという項目は、教科書等にもないらしく、あまり指導をされていない。そのため、子どもたちは、ボールを受けるという経験が少なく、ドッチボールも投げては逃げるといった感じであった。また、集団ゲーム、特にボールを使ってというのは少ないのであろう。

４年生は「短距離走」。授業の前に「どんな授業にしようかまだ悩んでいる。」と言って私にアドバイスを求めてきた先輩隊員。「子どもたちにいろいろな走り方を教えてあげたら、喜んでするんじゃない？」とだけ伝えた。さすが２年間、子どもたちと一緒に授業をされてきた先輩隊員。子どもたちの心をつかんで、いろいろな走り方を指導された。子どもたちは「次は？」「次、どんなん？」と先輩隊員に質問攻め。順番を待っている間に、走り方の練習をする子どもたちもいました。

指導する先輩隊員も笑顔で子どもたちに指導をしていた。子どもも先生も楽しいと思える授業。本当に素晴らしいかったです。

やっぱり先輩隊員。この２年間は、モンゴルの子どもたちと先生方と一緒に頑張ってきたのだろう。また、日本の体育の授業方法をモンゴルの子どもたちに合うように、試行錯誤し、アレンジをし続けてきたのであろう。

活動、お疲れ様でした。

Тэмдэглэл 13: Хичээлийн судалгаа болон хэлэлцүүлэгийн тухай

Сургуулийн багш нараас авсан судалгаа (хувийн журмаар)

1.Сургууль дээрээ хичээлийн судалгаа хийж байгаа юу?

2.Судалгаат/туршилтын хичээлийн дараа хэлэлцүүлэг хийдэг үү?

3.Гаднаас мэргэжлийн багш урин судалгаат/туршилт хичээл хийж байсан уу? гэх мэт зүйлийг асууж үзлээ.

Ерөнхийдөө аль ч сургуулийн хариулт адилхан байсан.

1.Тийм, хийж байгаа

2.Тийм, хийж байгаа

3.Үгүй, өөрсдөө л зөвхөн хийж байгаа. . .   гэсэн хариулт байлаа.

Өөрөөр хэлбэл, өөрсдийнхөө үнэлгээгээр судалгаат хичээл, хэлэлцүүлэг хийж байгаа гэсэн үг. Өөрсдийн одоогийн түвшингөөр хичээлээ харж, хичээлийн хэлбэр болон заах арга зүй гэх мэтийг өөрсдийн үнэлэмжээр үнэлж байгаа нь багш нарын арга барилд дэвшилт гарна гэхэд хүндрэлтэй юм. Мөн сүүлийн жилүүдэд боловсролын салбарт яригдаж  буй шавь төвтэй сургалтын арга зүйг суралцах сургалтанд хэсэг багш хамрагдаж байгаа учраас ихэнх багш нарт「Шавь төвтэй сургалт」ын үндсэн ойлголт байхгүйгээр судалгаат хичээл болон хэлэлцүүлэг хийж байна гэж хэлж болно.

Зорилго Хичээлийн судалгаа болон хэлэлцүүлэг хийх гэж зорьж байгаа ч энэ нь харамсмаар юм. Мэргэжлийн багшийг Судалгаат/туришлтын хичээлд урин сургууль нийтээрээ 「Шавь төвтэй сургалт」-ын нэгдсэн ойлголттой болж хичээл тус бүрийн агуулга, хэлбэр, заах аргыг судлан багш нарын мэргэжлийн ур чадварыг дээ­шлүүлэх хэрэгтэй болов уу.

Мөн хэлэлцүүлэг хийхдээ “Хүүхдийн нүдээр” (хүүхдийн анхаарал юунд чиглэгдэж буй) харж хичээлээ хэлэлцээсэй гэж хүсч байна. Ямар асуултыг хэрхэн асуух, хичээлийн бэлтгэлийг хэрхэн хийвэл хүүхдүүд хялбар ойлгох бол гэдгийг бодож үзээрэй. Үүний тулд судалгаат/туршилт хичээлийн үед хүүхдийн ард биш хүүхдийн ойр (хичээлд саад болохгүй зайд) очиж хичээл ажиглаарай. Хүүхдийн ойролцоо байвал багшийн заах арга болон хүүхдийн царайг харж чадах юм. Хүүхдийн царайг харна гэдэг нь хүүхэд хэрхэн ойлгож буй болон хүүхдийн анхаарал юунд төвлөрч байгааг мэдэхэд чухал юм.　

Хүүхдэд бүрэн дүүрэн ойлголт өгч буй хичээлийг сайн хичээл гэнэ. Ойгож буй хүүхдийн царайд инээмсэглэл тодорно. Энэ инээмсэглэлийг харсан багш эрч хүчтэйгээр хичээлээ зааснаар「Инээмсэглэл дүүрэн」хичээл болох юм.

Одоо байгаагаас илүү сайн хичээлийг хүүхдүүдийн төлөө заахыг хичээгээрэй？

Ингэхийн тулд өнөөг хүртэл зааж ирсэн хичээлээс өөрөөр судалгаатай хичээл заан, үр дүнгийн хэлэлцүүлэгийг зохион байгуулж үзэхгүй юм уу？

第13回　授業研究・討議会について

　現場の先生にアンケート。（個人的に）

①    校内で研究授業をしていますか？

②    授業研究の後、討議会をしていますか？

③    外部から専門の先生を招いて、授業研究をしたことがありますか？

などを聞いてみた。

大体、どこの学校でも同じ答えだった。

①    はい、しています。

②    はい、しています。

③    ないです。自分たちだけでしています。

ということだった。

すなわち、自分たちの評価だけで研究授業・討議会が行われているということになる。自分たちの今のレベルだけで授業を見ているため、授業形態・指導方法などの教授法は伸びにくい。また、近年、教育・文化局が言っている「子ども中心の学習指導法」について、学ぶ機会は、ごく一部の教師しか研修に参加することができていないので、この「子ども中心の学習指導法」という考え方がないまま、研究授業・討議会が行われているということが考えられる。

せっかく、授業研究・討議会をしているのだから、もったいない。ぜひ、専門の講師を研究授業に招き、学校全体で「子ども中心の学習指導法」という考え方と、様々な授業形態・指導方法を学び、先生方の専門性を高めて欲しいと思う。

また、討議会でも、「子どもの目線」で討議することもしてほしいと思う。どうしたら、どのような発問をしたら、どういう教材があれば、子どもたちは理解しやすいだろうか？というようなことを考えて見て欲しい。そのために、研究授業のときは、子どもの後ろに座るのではなく、子どもの近く（授業の邪魔にならない程度の距離で）に行って授業見学をしてほしい。子どもの近くだと、先生の指導方法もよく見ることができるし、子どもの顔を見ることもできる。子どもの顔を見ることは、子どもの理解度を知るためにも、子どもの目線を知るためにも、必要なことである。

いい授業は、子どもがよく理解できる授業。子どもが理解し、笑顔になる授業。そして、子どもの笑顔で先生も笑顔になる授業。

今よりもっと良い授業を！子どもたちのために目指しませんか？

そのために、少し今までと違う授業研究・討議会をしてみませんか？

Тэмдэглэл 12: Дорнод аймаг руу явлаа.

5сар 1нээс-6ны өдөр Save the CHILDREN Japan /Хүүхдийн Ивээх сан Япон/ы судлаач багтай хамтран Дорнод аймгийн загвар болох төвийн 3 сумын 2(Чойбалсан, Цагаан овоо сум) сургууль орлоо.

 

12-р сургууль(Хөгжим бүжгийн сургууль)д Дорнод аймгийн дуу хөгмийн багш нар цуглан сургалт семинар зохион байгуулж байлаа. Японд сургалтанд хамрагдсан багш японы бага ангийн дууны хичээлийг видео бичлэгээр үзүүлэн, бага ангийн дуу хөгжмийн боловсролын тухай танилцуулж байлаа. Дараа нь дунд сургуулийн 2-р ангийн нээлттэй хичээл явагдлаа.

Хичээлийн явцыг харахад дэс дараалал сайтай, зааварчилгаа нь ч гэсэн хүүхдүүд одоо юу хийх, юу бодож буйг мэдэхэд хялбар байлаа. Хүүхдүүд ч идэвхитэй оролцож байсан. Анх сурч байгаа дуу гэхэд энэ нэг цагийн дотор ерөнхийдөө цээжилж дуулж байсан. Хэмнэлд нь тааруулж чөлөөтэйгээр...Энэ хичээлийн хэлэлцүүлэг дээр багш нар чөлөөтэйгээр хичээлийн сайн тал болон хүүхдийн ойлгох түвшин асуулт хариулт болон заах арга зүйн тухай янз бүрийн асуудлууд тавигдаж байлаа.

Энэ сургалт семинар нь өөрөө өөрсдөө мэргэжлийн түвшингөө ахиулах зорилготой байсан нь үнэхээр утга учиртай байсан. Иймэрхүү семинар уулзалт нь салбар болон сургуулийн хүрээнд бус сум, аймаг, бүс нутгийн түвшинд зохиогдвол сайн юм.

Сумын сургууль нь 1-ангид 25орчим хүүхэдтэй байсан нь багш хүүхэд бүртэй тулж ажиллах төдийгүй хүүхдүүд ч сэтгэл амар суралцах орчин гэж бодлоо.

Чойбалсан сумын бага ангийн хувьд багш нарын өрөөнд сургалтын материалыг байрлуулсан нь хамтдаа Хичээлийн бэлтгэл судалгааг хийх боломжтой харагдсан.  Үдээс хойш хичээл ордог багш нар үдээс өмнө ирээд хичээлийн бэлтгэл судалгаа хийж байлаа. Үргэлж хамтдаа хичээлийн бэлтгэл хийн бие биедээ дотно зөвлөгч байх нь сайхан.

 

 
   Хичээлийн бэлтгэл судалгааг олон багш нар хамтарч хийх нь хүүхдүүдийн төлөө юм. Олон аргаар бодож оновчтой заах аргыг олох нь хичээлийн бэлтгэл судалгаа юм.Хүүхэд янз бүрийн юм сэтгэн бодно. Тэр хүүхдийн юу бодож сэтгэж буйг тааж олох нь нэг багшаас илүү олон багш хэлэлцвэл олон санаа урган гарч үр дүнтэй юм. Тийм болохоор чадах чинээгээрээ бусадтайгаа хамтран хичээлийн бэлтгэл судалгааг хийцгээе.

第12回　ドルノド県へ行って。。。。

　5月1日～6日、Save the CHILDREN Japan のリサーチチームと共にモデル学校〈県庁所在地（アイマギーンホト）で3つの学校を、2つの村（チョイバルサン・ツアガーンオボー）の学校〉に行きました。

　第12学校（音楽学校）では、ドルノドの音楽の先生たちが集まり、研修会が行われていました。日本で研修を受けた先生により、日本の小学校での音楽教育についてプレゼンテーションがされ、日本の小学校の音楽の授業風景をビデオで紹介されました。また、中学2年生の音楽の授業が公開されました。

　この公開授業、授業の流れがきっちりとしており、授業の指示も子どもたちが今、何をする。今、何を考える。ということがわかりやすかったです。子どもたちもとても活き活きとして授業に参加していました。初めて見た曲もこの1時間でほとんどの子どもたちが覚え、歌っていました。リズムに乗って、のびやかに。。。この授業の討議会も先生方、活発に討論されていました。今回の授業でよかったところ（具体的に言われていました）、子どもの理解度、質問・疑問、指導方法についてなどいろいろと意見が出されていました。

　この研究会は、自分たちで自分たちの専門性を高めることを目的にされていたので、本当に有意義だと思います。このような研究会が、各教科、学校単位ではなく地区単位、県単位であるといいですね。

　村の学校は1クラス25人くらいのこじんまりとしたところが多く、先生の指導が行き届きやすく、子どもたちも安心して学習できる環境だと思いました。

　チョイバルサン村の学校の小学部では、先生方がいつでも教材研究ができるよう、また、教材共有できるように、職員室に教材が置いてありました。午後の先生方は午前中に出勤し、先生方同士で教材研究をされていました。いつでも、一緒に教材研究ができる仲間がいる職場、いいですね。

　教材研究は多くの先生とすることが、子どものためになります。いろんな考え方を考え、指導方法を考えていくのが、教材研究です。子どもは、いろいろなことを考えます。その子供が考えることを考えるのは、1人より、たくさんの先生でする方が、たくさんの考えが出てくるからです。教材研究は、できるだけ誰かと一緒にしましょう。