Тэмдэглэл 63: Чөлөөт дэвтэр

Японы хүүхэд бүр ширээн дээ нэг Чөлөөт дэвтэр гэсэн дэвтэртэй байдаг. Энэ дэвтэр нь үсэгбичих, зураг зурах хааяа хайчлах...зэрэг хүүхэд юу л хүснэ тэрийгээ хийхсэтгэлийн илэрхийлэл болсон дэвтэр юм. Энэ дэвтэр нь дүнд ямар ч хамаагүй. Хүүхдүүдхүссэнээ л хийх дэвтэр. Тийм болохоор Чөлөөт дэвтэр гэсэн нэртэй.

Жишээ нь, тооны хичээлийн тоогоо бодож дууссан хүүхэдбусдыгаа дуусахыг хүлээхдээ багш чөлөөт дэвтэрээ хэрэглэж болно гэхэд өөрөө өөрсдийнхөө дэвтэрээ гарган дуртай зураг болон үсэг бичих. Тэгээд бусдыгаадуустал нь хүлээж чаддаг. Энэ дэвтэр дээр бичих зүйл нь хүүхэд бүр өөр. Ихэвчлэн бичигдэх хэдэн хэв маягаас танилцууля.

1.   Зураг зурах.

Харандаа болон өнгийнхарандаа балаар чөлөөтэй зурах. Санаасаа зохиосон амьтан болон амьд биет, харсанаа зүйлээ, гэр бүл найз нөхөдөө зэрэг хүүхдүүдийн санаандаа байгаа зүйлээ зурсан байдаг. Бас үзэгний саван дээр байгаа хүүхэлдэйг дуурайн зурах ньих...

2.   Ханз үсэг бичих.

Сурсан үсэгээ бичихд араагийн үзэх үсгээ номноос харан бичих. Хүүхдүүд шинээр сурсан зүйлээх эрэглэмээр, янз бүрийн зүйл сурмаар байдаг болохоор өөрсдөө суралцана. Ангиахи хаараа өөрсдөө ханзны тэст зохион дасгал хийх явдал бий.

3.   Тооны дасгал

Энэ бас ханзтай адил. Үзсэн томьёогоо ашиглан өөрөөдаалгавар зохион түүнийгээ бодох. Найз нартаа хамтран хийх. Хариугаа ч гэсэнөөрсдөө хоорондоо тулгацгаана. Өөрсдөө давтаад хийгээд явна.

4.   Арга зам хайх

Эргэлзэх тээнэгэлзэх гэдэг нь урьдахаахарж тунгаан бодохгүй бол болохгүй. Тэгээд өөрөө тэр арга замыг хайна гэдэгнь өөрийн сэтгэлд гүн нэвтрэх. Илүү мэдмээр илүү хиймээр. Эргэлзээ байхгүйболсноор сурлагын чадварт ахиц гарч ирнэ. Хүүхдүүдийн өөрсдийн зүгээс суралцахнь илт болж ирсэн.

5.   Зохион бүтээх

Зохион бүтээх хичээлийн материал болгон ашигланхайчлах явдал бий. Дэвтэр хайчлаад гэж багш уурлаж болохгүй. Энэ дэвтэр нь хүүхдийн чөлөөтдэвтэр болохоор.

6.   Мартсан дэвтэрийн оронд ашиглах.

Дэвтэрээ мартсан тохиолдолд самбараас хуулах. Гэртээ аваачин хуулж бичих зэрэг янз бүрээр лашиглана.

Хүүхдүүд өөрсдөө бичмээр зурмаар хиймээр байгаа зүйлээ энэ дэвтэр дээрээ хийж чадахучраас энэ дэвтэр байснаар сэтгэлийн илэрхийлэл болон сургуулийн амьд ралаа өнгөрүүлэхэд нь их чухал дэвтэр байдаг.

Багшнь хүн гомдоох, өөрийгөө гомдоох зэрэг үйлдэл хийхгүй бол нинжин сэтгэлээр хайрлах нь чухал. Ингэсэнээр хүүхэд сэтгэл амар байж, сэтгэлээ илэхийлэх ба ангич эвтэй найртай байж чадна. Хүүхдүүд найз нартайгаа дотно байна.

　Бас багшдаа өөрийхөө бодлыг илэрхийлэхийг хүсэх хүүхэд дэвтэрээ баринирдэг болно. Ингэснээр багш хүүхэдтэй харилцан яриа өрнүүлж чадна. Харин уурлажогт болохгүй. Гэвч хааяа сануулах ойлгуулж хэлэх тохиолдол хэрэгтэй болжмагадгүй юм.

Хүүхэд чөлөөт дэвтэрээ барьж ирснээр хүүхдийн өсөлтийгмэдэх бус яг одоо юунд сонирхол нь байгааг мэдэн түүнийг хичээлдээ тусгаснаархүүхдийн сонирхсон хичээл болж чаддаг.

第63回　自由ノート

　日本の子どもたちは、机の中に1人1冊ずつ「自由ノート」を入れている。この自由ノートは、字を書いたり、絵を描いたり、時には、はさみで切ってみたり、、、子どもたちが自由に心のままに表現をするためのノートだ。このノートは、成績評価には全く関係ない。子どもたちの自由にできる、自由にしていいノート。だから「自由ノート」という名前だ。

　例えば、算数の計算問題が終了した子どもたちが、クラス全員が終わるのを待つときに、「自由ノートしていいよ」と先生が言うだけで、子どもたちは各自の自由ノートに向かい、夢中になって絵や文字をかく。そうやって、みんなが終わるのを待つこともできるのだ。

　このノートに書くことは、まさしく個人によって違う。でも、よく出てくるパターンを紹介しよう。

１、絵を描く。

鉛筆だけ、色鉛筆や色ペンなどを使って、自由に描く。架空の動物や生き物、思い出や家族・友だちの絵など子どもたちの空想の中にあるものを描く。また、下敷きや筆箱などに書かれているキャラクターを見て、まねて描くことも多い・

２、漢字を書く。

習った漢字を練習したり、これから習う漢字を教科書を見ながら勉強をしたりします。子どもたちは、新しく習ったことは、使いたいし、いろんなことを学びたいと思っているので、自主的に予習をします。学年が大きくなると、漢字テストのプレテストを自分で作成し、学習することもある。

３、計算問題をする。

これも漢字同様です。習った計算方法で、自分で問題を考え、解く。友だちと問題を出し合い、解いていく。答え合せも自分たちで行う。自分たちで復習をどんどんしていく。

４、迷路を作成する。

迷路をするということは、先を考えなければできないこと。そして、その迷路を自分で作成するというのは、探究心の表れだそうだ。もっと知りたい。もっと勉強がしたい。迷路がクラスで流行り始めると、学力が伸びるチャンス到来！。子どもたちの自主的な学習が積極的になっていた。

５、工作をする。

工作の材料として、自由ノートのページを切って使用することもある。「ノートを切るなんて。。。」と先生は怒っちゃいけません。このノートは、子どもたちが自由にしていいノートなんですから。

６、忘れたノートの代わり。

ノートを忘れてしまった時に、ノートの代わりに板書などを書く。本来のノートに自宅で書き写すために書く。

などなど、いろいろなパターンがある。

子どもたちは、自分の書きたいこと・描きたいこと・したいことを自由にできるノートなので、このノートがあることで、心の中を表現し、落ち着いて学校生活を送ることができる。子どもの心理面を考えると非常に大きな成果があるノートなのだ。

　先生は、人を傷つけたり、自分を傷つけたりするようなことをしていなければ、大きな心で見守ってあげる必要がある。そうやって、大きな心で見守ってあげることで、子どもたちは安心して、心の中を表現することが出来るようになり、クラスも穏やかになっていく。友だちにも優しい子どもたちが育つのだ。

また、自分のことを先生に知ってもらいたいと子どもたちは、思い始め、自由ノートを自ら見せに来るようになる。そうなったら、先生と子どもとの対話ができる。決して怒ってはならない。しかし、時には諭すように話す必要があるかもしれない。

子どもが自由ノートを見せに来るようになると、子どもの成長がわかるだけでなく、今、何に関心があるのかもわかるようになる。その関心のあることを授業に取り入れていくと、子どもたちが活き活きした授業が生まれるのだ。